12:0 Յետ նորա փոխանորդէ զիշխանութիւնն Սուլէյման ամս [Բ] եւ ամիսս [Ը], եւ վախճանի: Եւ այս է վարք նորա:
| 12:0 Sulaiman [715-717] succeeded [al-Walid] as caliph, ruling for two years and eight months and then dying. Here [follows an account of] his deeds:
|
12:1 Սա յերկրորդ ամի իշխանութեան իւրոյ գումարէր զօրս բազումս եւ տայր ի ձեռս զօրավարին Մսլիմայ եւ առաքէր ի դրունս Կասպից: Որոց եկեալ եւ մարտ եդեալ ընդ զօրս Հոնաց որ ի Դարբանդ քաղաքի՝ հարին զնոսա եւ հալածեցին. եւ քանդեալ աւերեցին զդղեակապարիսպ ամրոցին:
| 12:1 In the second year of his reign [Sulaiman] assembled numerous troops, entrusted them to General Maslama [Mslim], and sent him to the Caspian Gates. They arrived and fought against the Huns [Khazars] who were in the city of Darband [Derbend], striking and afflicting them. [The Arabs] demolished the walls of the fortress:
|
12:2 Եւ մինչդեռ քանդէին զպարիսպ ամրոցին՝ գտին վէմ մի մեծ ի հիմունս նորա, որ ունէր վերնագիր դրոշմեալ օրինակ զայս. «Մարկիանոս ինքնակալ կայսր շինեաց զքաղաք եւ զաշտարակս զայս բազում տաղանդօք յիւրոց գանձուց. եւ ի յետին ժամանակս որդիքն Իսմայելի քանդեսցեն զսա եւ յիւրեանց գանձուց վերստին շինեսցեն:
| 12:2 While pulling down the fortress walls, they uncovered a large stone in the foundation which bore this inscription:
“ The autocrat emperor Marcian [Markianos] [450-457] built this city and these towers at great expense [with funds] from his treasury. In later times the sons of Ishmael will demolish it and rebuild it once more [with funds] from their own treasury:
|
12:3 Եւ իբրեւ գտին զդրոշմ գրոյն զոր ունէր քարն՝ դադարեցին ի քակելոյ զպարիսպն. եւ կացուցեալ գործավարս ի վերայ՝ վերստին շինեցին զկործանեալ պարիսպն:
| 12:3 As soon as [the Arabs] discovered this inscribed rock, [they] ceased pulling down the wall. Then, after designating overseers, they started to rebuild the demolished wall:
|
12:4 Եւ ինքն Մսլիմ առեալ զբազմութիւն զօրացն՝ անցանէր ընդ պահակն Ճորայ, ասպատակ սփռեալ յաշխարհն Հոնաց. եւ երթեալ բանակէր մերձ առ Թարգու քաղաքի Հոնաց: Իսկ բնակիչք աշխարհին իբրեւ տեսին զհէնն, որ զարթուցեալ հասանէր ի վերայ նոցա՝ վաղվաղակի ազդ առնէին արքային Խագրաց, որ անուանեալ կոչէր Խաքան:
| 12:4 Maslama took a multitude of troops and crossed through the Chora [Darband] Gates, raiding the land of the Huns. He went and pitched camp close to T’argu, a city of the Huns. Now as soon as the inhabitants of the land spotted the [Arab] bandits who had arisen and had come against them, they forthwith notified the king of the Khazars, whom they styled [the Xak’an] Khaqan/Qaghan/Qaqan:
|
12:5 Իսկ նորա առեալ ընդ իւր զբազմութիւն զօրացն եւ զամենայն յաղթանդամ հսկայազունսն իւր, որոց արիութիւն զօրութեանն հռչակեալ էր առ ամենայն ազգս՝ եւ եկեալ բանակէր մերձ առ նմա:
| 12:5 The latter gathered up a host of troops, and all his gigantic and strong- bodied forces— whose renown for bravery was acclaimed among all peoples— and he came and encamped close to the Arabs:
|
12:6 Եւ ի բազում աւուրս մարտ եդեալ մարտնչէին ընդ միմեանս, ոչ գունդ առ գունդ, այլ ըմբշամարտ մարտիւ: Եւ յապաղէր Խաքանն զխառնամխի պատերազմն վասն գալստեան ԱլփԹարխանին, զոր էր կոչեալ ի թիկունս օգնականութեան:
| 12:6 They did battle with each other for many days, but not [fighting] brigade against brigade. Rather, the combat was wrestling. The Khaqan was delaying entering the fray until the arrival of Alp T’arxan, whom he had called upon for assistance:
|
12:7 Իբրեւ ետես Սուլիման զանհուն զօրացն զբազմութիւն՝ վարանէր յանձն իւր, եւ խորհէր եթէ զիա՛րդ մարթասցէ հնարս գտանել, զի կարասցէ զերծանել ի նոցանէ:
| 12:7 When Maslama observed the countless multitude of troops [facing him], he began to doubt himself and wondered whether he could find some means of extricating himself from them:
|
12:8 Եւ հրաման տուեալ զօրացն լուցանել հուր սաստիկ ի բանակին. եւ թողեալ զաղխս բանակին անդէն, զհարճս եւ զծառայս եւ զաղախնեայս եւ գայլ խառնիճաղանճսն՝ ճանապարհ կալեալ ընդ լեառն Կովկաս՝ կոտորէր զանտառն, եւ ճանապարհ արարեալ զերծանէր մազապուր ի ձեռաց թշնամեացն:
| 12:8 So he ordered his troops to kindle an enormous fire in the camp. Then, leaving behind his army’s equippage, concubines, servants and serving women and all the rest of the camp rabble, [Maslama] cut a path through the Caucasus Mountains, destroying forests as he went. Thus was he able to take to the road and escape from the clutches of the enemy by a hairsbreadth:
|
12:9 Եւ այնպէս կորագլուխ դառնայր լի ամօթով յաշխարհն Հոնաց: Եւ կատարեալ զայս ամենայն՝ վախճանեցաւ Մսլիման:
| 12:9 And thus did he return from the land of the Huns, with his head bowed in disgrace. After all these events, Sulaiman died:
|