33:0 Զսոյն ժամանակս ի հրամանատարութեան Եզիտի եւ յիշխանութեանն Աբդլայի միւսոյ յոյժ ծանրացաւ անուր լծոյ հարկապահանջութեան ի վերայ աշխարհիս Հայոց. քանզի դժոխաձեւ ագահութիւն անհամբոյր թշնամւոյն ոչ շատացաւ ուտել զմարմինս ընտրելոց Քրիստոսի հօտիս եւ ըմպել զարիւն իբրեւ զջուր զարհամարհանս նոցա:
| 33:0 In this period, during the overseership of Yazid and during the caliphate of the other Abdullah [Caliph al-Mansur, 754-775], the unbearable level of taxation greatly increased over the land of the Armenians. For the insatiable greed of this hellish enemy was not satisfied by eating the flesh of Christ’s chosen flock or by scornfully drinking their blood as though it were water:
|
33:1 այլ համօրէն զբոլոր երկիրս Հայոց արկանէր ընդ անհանդուրժելի վտարանդիւք. զի վախճանեաց զգիւտ արծաթոյ ի յերկրէս, եւ ամենայն ոք տալով զպաճարանս ընչից իւրեանց՝. ոչ գտանէին զգինս փրկանաց անձին իւրեանց. եւ չար կտտանօք, գելարանօք եւ կախաղանօք եւ դառն տանջանօք կեղէին զկեանս մարդկան:
| 33:1 The entire country of the Armenians was thrown into unendurable distress, as the discovery of [new sources of] silver ceased. Everyone gave up their belongings just to save their lives, but [what they gave] still was not enough. They were wickedly tortured, put into fetters, beaten, or hanged:
|
33:2 Յորմէ փախստեայ եղեալ բազումք յայրս եւ ի փապարս երկրի՝ ղօղեալ թագչէին. եւ ոմանք ձիւնահեղձ եւ գետավէժ լինէին վասն անտանելի աղետիցն. զի ոչ էր գիւտ զոր հայցէինն, գտանել պահանջումն սակի արծաթոյն, այլ ըստ գլխոյ արանց. որովք թափուր մնացեալք յամենայն ստացուածոց՝ կապէին կապանօք տնանկութեան երկիրս Հայոց, եւ առհասարակ ճաշակէին ի հնոցէ աղքատութեան նախարարք եւ մեծամեծք:
| 33:2 Many fled to the caves and crevices of the country and hid there; while others, unable to find what was demanded of them, died in the snow or drowned in rivers. Taxes were demanded of them in silver and per capita as a result of which they were deprived of everything they possessed. They tied our country of Armenia with the bonds of bankruptcy. The lords and grandees, one and all, ate from a furnace of poverty:
|
33:3 Թէպէտ եւ բազում անգամ բողոքէր իշխանն Սահակ եւ հայրապետն տէր Տրդատ որ ի տանէ նախարարացն Վանանդ գաւառի՝ այլ ոչ լուաւ զաղաղակ նոցա Եզիտն որ ի վերայ հարկին էր յաշխարհիս:
| 33:3 Despite the fact that Prince Sahak and the patriarch, Lord Trdat from the House of the lords of Vanand district, protested many times, Yazid, who was in charge of tax collection in our land, did not heed their complaints:
|
33:4 Բարձրացեալ բողոք տրտնջմանն հասանէ առ Աբդլայն, եւ խրոխտացեալ կոչէ առ ինքն զԵզիտն եւ փոխանակ նորա առաքէ զԲագար որդի Մսլիմայ:
| 33:4 The clamor of their protests reached Abdullah [Caliph al-Mansur] who angrily summoned Yazid and, as his replacement, sent Muslim’s son, Bakkar:
|
33:5 Եւ յետ ոչ բազում ժամանակի, զի եւ ոչ զամ մի ողջոյն տեւեալ Բագարն, կոչէ զնա առ ինքն առանց իրիք պատճառի, եւ առաքէ զՀասան. քանզի մեքենայոյզ խորամանկութիւնն յորդորէր խոնարհեցուցանել զերկիրս Հայոց ի տեղիս չարչարանաց:
| 33:5 After not too long a period— not even one full year— Bakkar was summoned back for no cause and Hasan [ibn Kahtaba al-Tai’i, 754-759] was sent as his replacement. This was because with deceitful machinations he was furthering the descent into torments of the country of the Armenians:
|
33:6 մանաւանդ թէ ոչ նա, այլ կամք ուղղչի իշխանացն կատարի, որում ի վերուստ վկայէր բարկութիւն գոլ բազմութիւն մարախոյն եւ կարկուտք եւ երաշտութիւնք անձրեւաց: Այսոքիկ ցոյցք բարկութեանն ի վերայ մեր:
| 33:6 And yet, [the prime mover in this] was not he; instead, he was implementing the will [of God], the corrector of princes. He was [but] a witness to the anger from On High: hosts of locusts, hail, and absence of rainfall. Such were the examples of [divine] wrath visited upon us:
|
33:7 Իսկ իբրեւ եկն Հասան որդի Կահաթբայ հրամանատար ի վերայ երկրիս Հայոց, եւ ընդ նմա գունդ բազում ի տոհմէ Խորասան աշխարհին, որք առաւել դառնութեամբ յաճախ գործէին զզազրագործութիւն եւ բազմացուցանէին զաղէտս եւ զհեծութիւնս աշխարհիս, զի որպէս նախ զայս պատմեցաք՝ ի տեառնէ կարծրանային սիրտք նոցա առ ի վրէժխնդրութիւն չարեաց մերոց. զի արդարեւ սով եւ սուր եւ սասանութիւն յաճախէր յազգապետութեան նորա:
| 33:7 Now when Hasan ibn Kahtaba arrived to be the overseer of the country of the Armenians, along with him came many brigades from the clans of the land of Khurasan. Even more bitterly and more frequently did they work their abominable acts, increasing the disasters and worsening the plight of our land. For as we noted earlier, it was the Lord who hardened their hearts to vengeance for our sins. Indeed famine, the sword, and slaughter increased during his clan’s tenure:
|
33:8 Եւ եւս առ այսոքիւք արհամարհութիւնք հայրապետաց, այպանութիւնք եպիսկոպոսաց, գան եւ խոշտանգանք քահանայից, իշխանաց եւ նախարարաց քարշանք եւ քայքայութիւնք. որում ոչ կարացեալ հանդուրժել զօրագլուխք աշխարհիս՝ հեծէին եւ հառաչէին յանհանդուրժելի տագնապէն:
| 33:8 Beyond this there was the insulting of patriarchs, ridiculing of bishops, beating and torture of priests, as well as persecution and dispersal of the lords. The military commanders of our land were unable to endure this. They groaned and heaved, reeling from the unendurable calamities:
|
33:9 քանզի զռամիկ բազմութիւն մարդկան խոշտանգէին ազգի ազգի չարեօք, զոմանս փոկահարութեամբ լլկէին վասն հարկապահանջութեան դառնապէս, եւ զոմանս գելարանօք եւ կախաղանօք, եւ զոմանս մերկացեալ ի զգեստուցն՝ արկանէին ի մէջ լճից յաւուրս դառնաշունչ ձմերայնւոյ, եւ կարգէին ի վերայ պահապանս, զի չարչարեսցեն զնոսա, եւ այնպէս չարալլուկ կտտանօք կեղէին զկեանս նոցա, զոր պատմել ոչ կարեմք զաղետիցն պատմութիւն:
| 33:9 Furthermore the mass of the common folk [r’amik] were afflicted by diverse evils:
some were beaten severely because of their inability to pay taxes, some were bound in chains, some were hanged. Others were stripped naked and thrown into a lake in the most bitter cold of wintertime and then guards were stationed around to torture them. And thus did they die cruel and painful deaths. We are unable to narrate more about these disasters:
|