24:0 Յաղագս յափշտակութեան սպասուց եկեղեցւոյն Բագուան գեղջ, եւ կալուածոյ հայրապետանոցի:
| 24:0 The Plunder of the Vessels of the Church in the Village of Baguan, and the Usurpation of the Estate of the Patriarchate:
|
24:1 Զայսու ժամանակաւ Եզիտ ոմն ոստիկան ի Հայս յամիրապետէն առաքեալ լինէր. որ իբրեւ եհաս ի Նախջաւան քաղաք՝ ապա կուսակալս եւ գործակալս ըստ գաւառաց գաւառաց առաքէր:
| 24:1 About this time, the caliph sent to Armenia a certain Yazid as governor ( ostikan). Upon his arrival at the city of Naxjawan, the latter sent prefects ( kusakals) and officials ( gorcakals) to the several regions:
|
24:2 Եւ վասն զի ընդ նոքօք նուաճեալ էր գաւառն Բագրեւանայ՝ ընդ այն ապա զմի ի պատուաւորաց ոստիկան առաքէ. որոյ երթեալ հասեալ ի վանս միայնարանի սրբոյն Գրիգորի, որ ի գիւղն Բագուանու՝ երեկօթս անդ առնէր:
| 24:2 And as the Arabs had [already] subjugated the district of Bagrewan, he sent there one of his distinguished officials as governor ( ostikan). The latter went [to assume his duties], and arriving at the hermitage of Saint Grigor, which is in the village of Baguan, he spent the night there:
|
24:3 Եւ տեսեալ ապա զգեղեցիկ եւ զյաւէտ չքնաղատես սպասս աստուածակերտ խորանին՝ զոսկեղէնս եւ զարծաթեղէնս եւ զգունակ գունակ երանգս առագաստին սրբութեան եւ զհանդերձանս եւ զարկանելիս, ապա հրապուրեալ ի չար ագահութենէն՝ խորամանկ մտօք ջանայր հնարս մարթել գտանել սակս յինքն յափշտակելոյ զաստուածային աւանդսն:
| 24:3 It was then that he noticed the beautiful and very splendid gold and silver vessels of the divinely made altar, as well as the multicolored curtain of the sanctuary, the vestments and robes; he was lured by the wicked lust [of avarice], and he cunningly tried to find a way of appropriating the divine inheritance:
|
24:4 Եւ ըստ ապիրատ խորհրդոցն զմի ի ծառայից իւրոց անարգագունից ի ծածուկ խարդաւանեալ խեղդամահութեամբ ընկենոյր ի գիշերի ի վիհ մեծ խորափտի՝ զվայրս մտին ի վերայ կափուցեալ:
| 24:4 In accord with his wicked thoughts, he had one of the most unworthy of his servants strangled by a secret plot, and cast during the course of the night into a large and deep pit, whose entrance was barred:
|
24:5 Եւ ապա այգուն իբրեւ զանխուլ իրին գոլով՝ ինքն ի խնդիր լինէր խեղդամահ ժանտին, եւ առ հասարակ զսուրբ կուսակրօնսն ի բանտ եւ ի կապանս ըմբռնեալ՝ իբր թէ նոքա գտան պատճառ կորստեան ծառայի նորա:
| 24:5 In the morning, pretending to be ignorant of the matter, he conducted a search for the smothered corpse, and having imprisoned all the blessed monks, he bound them in fetters on the pretext that they were the cause of the disappearance of his servant:
|
24:6 Եւ յոյզ ապա առեալ զտունս եւ զկայանս ուխտականացն երթայր բանայր զիւր վիճեալ ծառային ծածկեալ վիհն. եւ իսկոյն ճիչ բարձեալ մարդակերն՝ մահապարտ զսուրբ արսն պարտաւոր առնէր: Եւ վաղվաղակի ապա եւ ոստիկանին զգացուցանէր զայն ինչ, զոր ոչ երբէք գտանէր տեսանել. եւ այնպէս զարիւն ամբիծ պարտաւոր արարեալ՝ հրաման ընդունի յոստիկանէն առանց հարց եւ փորձ կոտորել զսուրբ արսն:
| 24:6 Then, having inspected the living quarters of the clerics, he went and uncovered the pit [containing the corpse] of the servant in question which he himself had covered. At once, the man- eating criminal raised a shrill cry, and held the blessed men responsible [for the crime]. He immediately notified the governor [ostikan] of the misdeed the like of which had never been seen, and thus holding the immaculate blood [of the innocent] liable for his crime, he received orders from the governor to slay the blessed men without any trial before a tribunal:
|
24:7 Իսկ անօրէն վշտասէր չար դահիճն սրոյ ճարակ զսուրբ գունդն առ հասարակ տայր աւելի քան զքառասուն այր. եւ ապա զբովանդակ սպասուցն բազմութիւն միանգամայն իսկ յինքն յափշտակեալ՝ լնոյր զկորստական չար ագահութեանն չափ:
| 24:7 Thereupon, the impious, sadistic and wicked executioner put to the sword all the members of the blessed regiment, over forty souls, and seizing at once all the vessels of the church, he satisfied his destructive and wicked lust:
|
24:8 Իսկ ի բազմաց սակաւք մնացեալք ելեալք ի փախստենէ փապարացն՝ եւ եկեալ գտեալ ի բազմախողխող երկաթոյն տապաստ անկեալ զդիակունս սրբոցն, եւ զեկեղեցին Քրիստոսի խրթնացեալ ի բարեզարդութենէ բեմին, ողբս ողորմելիս փոխանակ խրախճանական երգոց յարդարէին. մանաւանդ զի եւ ոչ կափուցման աչաց նոցա արժանի գտան:
| 24:8 The few that survived [ultimately] emerged from their places of refuge in the caves, and finding the corpse of the blessed men slain by the murderous steel, and the church of Christ deprived of the ornament of her altar, they chanted pitiful dirges instead of joyful songs, especially since they had not been deemed worthy of even shutting the eyes of the dead:
|
24:9 Եւ այսպէս հազիւ իմն գերեզմանի զսուրբսն տուեալ՝ ի մխիթարութիւն իւրեանց բերէին զանբիծ արեանցն պարտաւորութիւն: Որով ընդ մարտիրոսս անուանք նոցա գրեցան ի դպրութիւն կենաց:
| 24:9 Thus, they barely buried the [bodies of] the blessed, and were consoled through the [fulfillment of their] obligation toward their immaculate blood, so that their names were inscribed in the Register of Life along with those of the martyrs:
|
24:10 Բայց յետ վախճանելոյ հայրապետին Յովաբայ զՍողոմոն ածեալ կացուցանեն յաթոռ սրբութեանն:
| 24:10 After the death of the patriarch Yovab, they set on the Holy See, Soghomon:
|
24:11 Սա էր ի քաղաքագիւղէն Գառնւոյ, եւ ի մանկութենէ առեալ էր զլուծ կրօնաւորութեան կարգի եւ բազում առաքինաջան երկոց զանձն տուեալ ի մեծ ուխտին Մաքենոցաց. այլ եւ վարժեալ իսկ էր ի փիլիսոփայական արուեստս եւ առաւել եւս հմուտ լեալ փսաղտութեան կրթանաց:
| 24:11 who was from the komopolis of Garni. From his youth he had borne the yoke of the ecclesiastical state, and had devoted himself to many virtuous tasks in the great congregation of Mak’enoc’k’. He was also well versed in philosophy, and particularly proficient in psalmody:
|
24:12 Եւ վասն զի ի ժամանակս Սողոմոնի՝ հարանց հօր, յերկուս լինէր բաժանեալ ուխտն Մաքենոցաց, եւ հայրն հարանց հասարակ բաժնիւ կրօնաւորական դասուն երթեալ բնակէր ի Զրեսկ որ ի Շիրակ գաւառի՝ զհետ նորա եւ այս եւս Սողոմոն չուէր գնայր: Եւ անդ ի միայնակեցի կարգ ելեալ լինէր ի խրճիթ՝ բազում ճգանց եւ աշխատութեանց զանձն առեալ:
| 24:12 Because in the days of Abbot Soghomon the congregation of Mak’enoc’k’ was divided into two groups, the abbot went with half of the clerics of the congregation to live at Zresk, which is in the district of Shirak. The [other] Soghomon [just mentioned] accompanied him, and having become a monk there, he spent his days in a cell, where he devoted himself to the ascetic life:
|
24:13 Եւ մինչդեռ ի խրճթէ անտի արտաքս հանեալ՝ չուեալ ածէին յաթոռ հայրապետութեանն, հարցաւ ապա յոմանց ազատաց, թէ «Վասն զի ծեր ես եւ յանհնարին ճգնական վարուց յոյժ անաւագեալ, ընդէ՞ր յօժարեալ երթաս ի հայրապետութիւն:
| 24:13 When they had taken him out of his cell, and were bringing him to the patriarchal see, certain azats asked the following question: “ You are an old man made feeble by severe ascetic practices, why have you consented to accept [the duties of] the patriarchal office:
|
24:14 Առ որս պատասխանեալ նորա՝ ասէր. «Երթամ, զի գեղապաճոյճն նկարողաց սեւել զիս ընդ այլ հայրապետսն տամ յորմ եկեղեցւոյն:
| 24:14 In reply to their question he answered: “ I shall go in order to have skillful artists paint my portrait on the wall of the cathedral with the other patriarchs:
|
24:15 Եւ ըստ սմին այսմիկ գործն կատարէր. զի ոչ աւելի քան զմի ամ կեցեալ՝ փոխի յաշխարհէ աստի եւ դնի ընդ հարս իւր եւ կենդանագրի ի քաւարանի սրբում:
| 24:15 It happened as he had predicted; for he lived no longer than one year, and died. He was buried with his ancestors, while his image was set forth in the holy church:
|
24:16 Ապա զկնի սորա զԳէորգ ի գաւառէ Արագածոտան կացուցանեն ի հայրապետութեան:
| 24:16 After Sotomon they set on the patriarchal throne Georg from the district of Aragacotn:
|
24:17 Եւ վասն զի սպառ սպուռ Հագարացիքն տիրեցին կալան զՀայաստանեայսս եւ մեծամեծք աշխարհիս նուազեցան, եւ մնացեալք ղօղեալ դադարեալ կային ընդ լծով ծառայութեան նոցա. սակս այսորիկ իսկ յայսմ վայրի պակասեաց ի Պատմութենէ աստի զրոյցք իշխանաց մերոց:
| 24:17 The Hagarites completely dominated and subdued the Armenian people, and the numbers of the nobility of the land decreased— while those that survived remained quiet and subservient to their sway— as a result of this, accounts concerning our princes of this period are missing from the present History of Armenia:
|
24:18 բայց եթէ գուցէ գտցի ինչ՝ բաւական քեզ բերցի նախ քան զմեզ պատմեալն ի Շապհոյ պատմագրէ:
| 24:18 But if there be any information perchance available, you will find it adequately treated by our predecessor the historian Shapuh:
|
24:19 Բայց զկնի Գէորգայ զՅովսէփ ի գաւառէ Արագածոտան ի բնակչաց սրբոյն Գրիգորի կացուցանեն ի հայրապետութեան:
| 24:19 After Georg they set on the patriarchal throne Yovsep’ who was from the district of Aragacotn and the congregation of Saint Grigor:
|
24:20 Յաւուրս սորա ոստիկան ոմն՝ Խուզիմա անուն, եկեալ ի Դվին քաղաք՝ զընդ իւրեւ կացեալսն նուաճէր:
| 24:20 During the pontificate of this patriarch, a certain governor ( ostikan) named Khuzaima ( Xuzima) came to the city of Dvin and tyrannized his subjects:
|
24:21 Եւ տեսեալ զգեղեցկութիւն մեծամեծ դաստակերտիցն տան կաթողիկոսարանին՝ զԱրտաշատն եւ զԿաւակերտն եւ զՀոռոմոց Մարգ հանդերձ նոցունց ագարակօք, եւ դաւաճանեալ ի չար ցանկութենէ եւ ի դիւամոլ ագահութենէն՝ ուժգին իմն դժուարութեամբ յինքն ի հայրապետէն Յովսէփայ խնդրէր տալ նմա զմեծ դաստակերտս իբր ի պատճառս գնոց արծաթոյ:
| 24:21 He noted the beauty of the superb estates ( dastakert) of the katholikosate, that is to say, Artashat, Kawakert and Horovmoc’ Marg together with their fields ( agarak). Led astray by his wicked desires and demonic avarice, he exerted great pressure on the patriarch Yovsep’ to turn the large estates over to him as though against a payment in silver:
|
24:22 Իսկ մեծի առնն զմահ ընդ կեանս խառնեալ՝ ամենեւին ոչ տայր տեղի չար եւ ապիրատ բանից նորա:
| 24:22 However, the great man put his life on the line, and yielded in no way to the wicked and iniquitous proposals of the governor:
|
24:23 Իսկ ոստիկանն առ մղձկեալ սրտին դնէ ի բանտի զայրն Աստուծոյ եւ կապէր զնա ի շղթայս եւ գանիւ հարկանէր, զի թերեւս զարհուրեալ՝ առ նա զհայցեալն տայցէ:
| 24:23 In his anger the governor imprisoned the man of God, and binding him with fetters, had him beaten with a club, so that out of fear he might hand over what the governor wanted:
|
24:24 Այլ եւ նա ոչինչ վարկեալ զտանջանսն՝ եկեալս ի վերայ, եւ ոչ գրեալ ինչ զբրածեծն առնել՝ քաջապէս համբերէր՝ Աստուծոյ զայն ընծայելով:
| 24:24 However, the patriarch set at naught the toils that had come upon him, nor did he give a thought to being beaten with rods. On the contrary, he bravely endured [all the tortures], placing this in the hands of God:
|
24:25 Իսկ իբրեւ այնպէս անփոշիշ իմն ի հայրապետէն ոստիկանն լինէր՝ ապա պայուսակօք երիւք գանձս լցեալ եւ եդեալ ի գլուխս իւրոց ծառայից եւ հրապարակատես զայն արարեալ՝ յայտնապէս առ հայրապետն մտանել հրամայէր եւ ընդ միւս կողմն գաղտագնացութեամբ առեալ տանել անդրէն:
| 24:25 When the governor saw his demands thus rejected by the patriarch, he had three sacks filled with treasures, and setting these on the heads of his servants, he displayed them to the public. He instructed the men to enter openly the quarters of the patriarch, but to bring the treasures back insidiously through the rear entrance:
|
24:26 Եւ ապա համբաւ հանեալ, թէ վաճառեցան նմա դաստակերտքն. եւ զայրն Աստուծոյ արձակեալ ի՛ կապարանէ բանտին՝ ի տուն իւր առաքէ:
| 24:26 Then he spread rumors that he had purchased the estates ( dastakert), and releasing the man of God from his bonds, he sent him home:
|
24:27 Իսկ նորա յետոյ բազում պնդութիւն եւ աներկիւղաբար երկս աշխատանաց յատենի ուղղոց ցուցանէր՝ հազիւ ուրեք միայն զդաստակերտն Կաւակերտ եւ զՀոռոմոց Մարգ թափէր ի ձեռաց ոստիկանին չարի:
| 24:27 Subsequently, despite the great determination, fortitude and effort displayed by the patriarch before the tribunal of justice, he barely saved the dastakerts of Kawakert and Horovmoc’ Marg alone from the hand of the wicked governor:
|
24:28 Եւ այսպէս տարապարտ զրկեալ գտանէր յԱրտաշատէն յայնմանէ եւ առ յապա:
| 24:28 And it was thus that [the katholikosate] was deprived of Artashat thereafter:
|
24:29 Եւ սակս այսպիսի չար մախանաց միշտ ի նենգապատիր միտս ոստիկանն ընդ հայրապետին բերեալ՝ ի հրամանէ նորա ծառայք նորա ըմբռնեալ զեղբայր մեծին Յովսեփայ, յակունս Մեծամօրի սպանեալ՝ ընկեցին զնա ի ծովակն, որ է ի հիւսիսոյ կողմանէ ականցն:
| 24:29 Due to such wicked feelings of resentment the governor always resorted to insidious plots against the patriarch. At his order, his servants seized the brother of the Great Yovsep’, and putting him to death at the sources of the Mecamor River, cast his body into the lake which is to the north of these sources:
|
24:30 Բայց հայրապետն Յովսէփ կալեալ զառաջնորդութիւնն ամս մետասան՝ վախճանի:
| 24:30 The patriarch Yovsep’ died after a pontificate of eleven years:
|
24:31 Յետ սորա Դաւիթ ի գաւառէ Մազազայ ի գեղջէ Կակազոյ յաջորդէ զաթոռն սուրբ:
| 24:31 He was succeeded on the Holy Throne by Dawit’, who was from the village of Kakaz in the district of Mazaz:
|