23:0 Կունծիկ ոմն շնանուն աբեղայ որ բնակէր մօտ ի բերդաքաղաքն որ կոչի Շիրնի, որ դեռ եւս այսօր ագարակին զնորայն անուն կոչեն. սա հնագոյն գոլով աւուրբք՝ ունէր յինքեան զպղծութեան խմորն:
| 23:0 There was a certain adulterous monk named Kuncik who dwelled near the fortress- town of Shirni ( which to this day is the name given to its field). Being of an advanced age, [Kuncik] had within him the ferment of impurity:
|
23:1 քանզի ուսեալ էր ի շնաբարոյ աբեղայէ ումեմնէ՝ որ համբաւէր զինքենէ՝ թէ յԱղուանից է. բայց նա անդրանիկ էր սատանայի, եւ շտեմարան խորհրդոց նորա, ուստի ծուխ հնոցի գեհենոյն մշտաբորբոք ընդ բերան նորա ելանէր, յորմէ բազումք դեղ առեալ սատակեցան:
| 23:1 He had studied with a certain churlish monk who claimed to be from Aghbania/Aghuania [“Caucasian Albania”], but was in fact Satan’s first- born son and the storehouse of his plans. Therefore, smoke from the furnace of Gehenna was ever billowing forth from his mouth, and many were poisoned therefrom and died:
|
23:2 Արդ այս Կունծիկս ժիր մշակ գոլով սատանայի՝ որսացաւ զկին ոմն, որում Հրանոյշ կոչիւր. որ էր ի գլխաւոր եւ յընտիր ազգէ եւ տէր ագարակի եւ սահմանակից նորա։ Եւ իբրեւ լցաւ ի նորա մահաշունչ թիւնիցն՝ ոչ շատացաւ իւրով կորստեամբն, այլ զբազումս սատարս իւրոց խաբիցն յարդարեաց:
| 23:2 Now this Kuncik, satan’s diligent servant, gave instruction to a certain woman named Hranoysh who belonged to a principal and fine line, mistress of field( s) and [Kuncik’s] neighbor. Once infected by that death- bringing poison, [Hranoysh], dissatisfied with her own perdition, prepared many others as accomplices for their heresy:
|
23:3 Եւ նախ եւ առաջին զերկու կանայս, որ էին նորա տոհմակիցք. որոց անուանքն կոչին այսոքիկ, միումն Ախնի եւ միւսումն Կամարայ, որ էր արդարեւ կամարար սատանայի։ Եւ երկոքեան սոքա քորք հարազատք, սոքա պոռնկական մոլեգին ախտիւն, որպէս օրէն է նոցին փարախին, եւ կախարդական արուեստիւ՝ վարդապետք եղեն սատանայի, յորս զօրացաւ հայրն ամենայն չարեաց. որք:
| 23:3 First and foremost were two women, her clanswomen who were named Axni and Kamara ( truly the willing accomplices ( kamarar) of satan). These two were actual sisters, infected with that outrageous dissolute disease which is typical of their fold, and by the art of sorcery they became Satan’s vardapets, and the father of all evil made them strong:
|
23:4 Սրեցին որպէս սուսեր զլեզուս իւրեանց, ըստ սաղմոսական երգոյն, եւ լարեցին զաղեղունս իւրեանց յիրս դառնութեան» [Սաղմ. ԿԳ 4]՝ նետաձիգ լինել յուղիղսն սրտիւք. որք հարին եւ կարեվէր սատակմամբ վիրաւորեցին զբազում անմեղ ոգիս:
| 23:4 They whet their tongues like swords, and aimed bitter words like arrows,” aiming at the hearts of the righteous. They struck and mortally wounded many innocent souls:
|
23:5 Եւ քանզի ի հայրենի ժառանգութենէ ունէին գիւղքս երկուս, զնոսա կաղաղս եւ հանգրուանս պատրաստական արարին վիշապ օձին կամակորի, յորս բունեալ սաստկապէս եհեղ զմաղձն իւր. եւ նոքա մատռուակեալ, շուրջ զինքեամբք բնակողացն արբուցին ի կորուստ. վասն սորին այսորիկ գրեաց Մովսէս. թէ «Սրտմտութիւն վիշապաց է գինի նոցա, սրտմտութիւն իժից՝ անհնարին առ ի բժշկութիւն:
| 23:5 These two sisters possessed two villages from their patrimonial inheritance which they turned into dwellings and dens for that crafty dragon- snake. [Yakobos] nested therein and violently spewed forth his bile. [The sisters collected the poison] and, serving as cup- bearers, gave it to the folk living about them to drink themselves to ruin. It was about such people that Moses wrote: “ Their wine is the poison of serpents, and the cruel venom of asps, impossible to heal:
|
23:6 Իշխան ոմն Վրվէռ անուն՝ սոցին ջատուկ կանանցս եղբայր կամարար եղեալ, սա յառաջ գոլով առողջ ի հաւատս, յառաջադէմ էր ի հանդէս բարեպաշտութեան, մինչ զի կրօնաստան շինեաց յիւրում ժառանգութեանն՝ ճգնաւոր եղբարս ժողովեալ ի նմա. եւ ընդարձակ սահմանօք՝ անկարօտ պահէր զկեանս նոցա, որոց առաջնորդն Անդրէաս անուն ճանաչի, յոյժ անուանի ի կրօնաւորական մրցմունս:
| 23:6 There was a certain prince named Vrverh who became the willing brother to these sorceresses. Previously he had been correct in the faith, and forward in pious deeds, to the point that he had had constructed a clerical retreat on his patrimonial lands and assembled ascetic brothers therein. Within its extensive confines he kept them free from want. Their director was known as Andreas, a man greatly renowned in clerical competitions:
|
23:7 Առ սոսա գայր իշխանս այս յամենայն ամի ի պահս քառասնորդացն, եւ հանդիսակից լինէր նոցա մինչեւ յաւուրս մեծի պասեքին, եւ բազում այլ գործս բարեաց ցուցանէր ի սոցա սպասաւորութիւն. նաեւ յաղքատասնութիւնս եւ ի քահանայից հնազանդութիւնս՝ քան զբազումս յառաջադէմ ցուցանիւր:
| 23:7 This prince [Vrverh] would visit them each year during the fast of Lent, and remain with them until Easter day itself, doing much to serve their needs. He proved himself more forward than many when it came to charity for the poor and in showing submission to the priests’ wishes:
|
23:8 Զսա կարթեալ չարին ի ձեռն կանանցս այսոցիկ, որք ապականագործ ախտիւ պոռնկեցան ընդ նմա անխտրապէս, ոչ ածեալ զմտաւ զարեան մերձաւորութիւնն. քանզի այսոքիկ են կաղաղք կորստեան նոցա:
| 23:8 The devil ensnared him by means of those women who indiscriminately copulated with him, those diseased prostitutes, thinking nothing about consanguinity. Such are their dens of perdition:
|
23:9 Սոյն այս է եւ չորրորդ դուստր սողոմոնեան տզրկին. վասն սորին պատուիրէ աստուածային առաքեալն, «Մի՛, ասէ, ի ցաւս ցանկութեան, որպէս եւ այլ հեթանոսքն, որ ոչ ճանաչեն զԱստուած:
| 23:9 This is the leech’s fourth daughter that Solomon spoke of and about which the divine Apostle commanded: “[Fall not] into the passion of lust like heathen who do not know God:
|
23:10 Տեսանե՞ս զի հեթանոսական է ախտն այն. տե՛ս որպիսի՛ հանդէս առնէ վասն նորա աստուածային երջանիկն Սողոմոն. «Որդեակ, ասէ, պահեա՛ զքեզ ի խառնակութենէ օտար կանանց, զի զորս գտանէ յանմիտ մանկանց, քաղցրական բանիւք հաւանեցուցանէ մնալ առ ինքեան:
| 23:10 Do you see that this disease is pagan? See how the divinely blessed Solomon set this forth: “ My son, keep yourself from adultery with foreign women for whomever they find foolish enough, they shall convince to remain with them through their honeyed words:
|
23:11 քանզի մեղր կաթեցուցանեն շրթունք կնոջ պոռնկի, որ ժամանակ մի քաղցրացուցանէ զքիմս հաւանելոցն, եւ յետոյ դառնագոյն գտանի քան զլեղի. քանզի առեալ տանի զհոմանիս իւր իբրեւ զշուն տոռնեալ, եւ իբրեւ զզուարակ ի զենումն, եւ իբրեւ այծեամն խոցեալ նետիւ զլերդակողմն. եւ ոչ կարէ բուժիլ ի նմանէ մինչեւ հասուցանէ զնա մահու հանդերձ ի դժոխս, քանզի թափք դժոխոց է տուն նորա:
| 23:11 For the lips of a loose woman drip honey, and her speech is smoother than oil; but in the end she is bitter as wormwood. For she will take her lovers, bound like dogs, and drag them off like a calf for slaughter, and she will [kill you] just as a goat shot by an arrow in the liver. There is no cure for it until in death you reach Hell, because her home is the abyss of Hell:
|
23:12 Այսոքիւք թակարդեալ ողբալին այն Վրվէռ, մերկացաւ զպարկեշտութիւն, անկաւ ի հաւատոց, եղեւ թշնամի Աստուծոյ եւ սրբոց նորա. եթող զտէրն՝ որ սուրբ աւազանաւն ծնաւ զնա, մոռացաւ զԱստուած՝ որ մարմնով եւ արեամբ իւրով կերակրեաց զնա:
| 23:12 Trapped by them, that lamentable Vrverh lost his prudence and fell from the faith, becoming the enemy of God and His saints. He forsook the Lord in whose blessed font he had been baptized; he forgot God Who had nourished him with His body and blood:
|
23:13 Ելեալ ի տանէ, անկեալ ի պատուոյ, մոռացաւ զուխտն աստուածեղէն, հեռացաւ ի ճգնաւորական կարգացն հաղորդութենէ. եւ որ երբեմն կրօնաւորաց ժողովարան էր տեղին՝ զոր մեծամեծ ծախիւք եւ աշխատութեամբ շինեալ էր, ուր դասք սաղմոսասացաց եւ պարք պաշտօնէից քաղցրաձայն երգովք ընդ վերին զօրսն միաձայնութեամբ զԱստուած օրհնէին, այսօր լռեալ են ձայնքն, յաւեր յանմարդի է տեղին:
| 23:13 Having left the house, he fell from honor. He forgot the divine covenant, and withdrew from communion with the ascetic orders. The site which had been an assembly- place for clerics, which he had constructed with very great expense and labor, where groups of psalm- sayers and clerics with divine accompaniment sang sweet songs glorifying God, is now silent, ruined and desolate:
|
23:14 Եւ յետ այսորիկ զի՞նչ. երթեալ թշուառականն միաբանեցաւ ընդ չարադեւ կանայսն, եւ զագարակսն՝ որ իւրեանց բնական տեղիք էին, զորն յառաջ սակաւ մի յիշեցաք, որոց անուանքն կոչին միումն Կաշէ եւ միւսումն Աղիւսոյ, զբնակիչս տեղեացն զամենեսեան ընդ ինքեանս միաբանեցին. եւ ապա դիւական կատաղութեամբն մոլեալ, զեկեղեցիսն՝ որ յիւրեանց օձաբնակ տեղիսն ի վաղնջուց շինեալ էին, զայն ի խոպան դարձուցին:
| 23:14 What do you suppose happened next? The wretched man went and joined up with those diabolical women. And they joined to themselves all the inhabitants of those fields which naturally belonged to them and which we spoke of a little earlier, namely, Kashe and Aghiwsoy. Frenzied with diabolical rage, they ruined those churches which they had long since had constructed in their snake- infested places:
|
23:15 Եւ յանդաստանացն՝ ո՛ւր եւ դիպօղ ժամ հանդիպէր նոցա, զփրկութեան մերոյ զնշանն եւ զտէրունական յաղթութեան զզէնն՝ որով ընկլաւ մահու յաղթութիւնն եւ բարձան առ ի մէնջ առածք կամակոր թշնամւոյն, յորս երանելին Պօղոս զարարածովքս զանց արարեալ ի նորին զօրութիւնն պարծէր, «Մի լիցի ինձ, ասէ՝ պարծիլ, բայց միայն ի խաչն տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի» [Գազա Զ 14], նոքա վրէժխնդիր լեալ հօրն իւրեանց սատանայի, խորտակէին անամօթաբար։ Բայց որովհետեւ զխաչն յիշեցի, ածից ի պատմութիւնս եւ այլ սքանչելեաց զրոյցս, որ ամենեցուն սարսափումն բերէ լսողացն:
| 23:15 Whenever they found an opportune moment, to avenge their satanic father, they unashamedly destroyed the symbol of our salvation, the weapon of the Lord’s victory [the Cross] in the villages. It was through the Cross that the victory of death was set at naught and the temptations of the wily Enemy were removed. The venerable Paul, ignoring created beings, took pride in its power, saying: “ I boast of nothing except the Cross of our Lord Jesus Christ” [Galatians 6.14]. Since I have mentioned the Cross let me add to this narration a wondrous account which will strike all listeners with trepidation:
|
23:16 Ի հատուածս լերինն Պախրայ որ այժմ կոչի Գայլախազուտ, առաջին հարցն աւան ինչ էր զոր Բազմաղբիւր կոչեն. ուր զԱստուածային նշանն բազմապայծառ վայելչութեամբ կանգնեալ էին. որ եւ զանուն գեղջն ի նոյն փոխեալ՝ Խաչ անուանեն մինչեւ ցայսօր:
| 23:16 In a section of Paxra mountain which presently is called Gaylaxazut, there was an ancient awan named Bazmaghbiwr [Many Fountains] wherein a resplendently stunning Cross had been erected. Because of this Cross the village was renamed Xach’ (“ Cross”), even to the present:
|
23:17 Յաւուր մեծի Պենտեկոստէին ի գիշերին եկեալ՝ որ նոր կիւրակէն կոչի, կամարար մշակքն սատանայի, մրճով հարեալ զթագ Աստուածընկալ նշանին՝ մանրեալ յերկիր ընկեցին, եւ ինքեանք զանխլաբար յօձաբնակ յորջս իւրեանց երթեալ մտանէին. ընդ որ հիացաւ երկին ի վերուստ, եւ երկիր առհասարակ զարհուրեալ զդողի հարկանիւր. զայն արարուած ողբոց արուսեակն, եւ սգաց երեկորեայն խրթնի:
| 23:17 At night on the day of great Pentecost ( called “ new Sunday”) those willing servants of Satan came and, striking the crown of the divine symbol with hammers, smashed it and threw it to the ground. Then they went secretly and entered their snake- infested lairs. [At their deed] the sky above was stupefied and the earth was afflicted with trembling. In the darkness of evening, Aurora lamented and mourned that deed:
|
23:18 Արդ ըստ սովորական կարգաց ի հաւախօսի ժամուն յարուցեալ երիցուն՝ եկն առաջի խաչին, զմեծի կիւրակէին պաշտօնն կատարել. եւ տեսեալ զսքանչելի տեսութիւնն՝ ձեռն զօձեօք արկեալ պատառէր զհանդերձն, եւ բարձրաձայն կանչիւք զբնակիչս տեղւոյն ընդոստ առժամայն ի նորա տեսիլն հաւաքէր. որոց տեսեալ ի մեծամեծ զարմանսն, զկական բարձեալ բախէին զկուրծս եւ դառնային. եւ էր ամենեցուն յայնժամ արանց եւ կանանց, ծերոց եւ տղայոց միաձայն մի ողբք հառաչանաց:
| 23:18 Now according to ordinary custom, at cockcrow the presbyter arose and went before the Cross to perform the ceremony for great Sunday. Observing that frightful scene, he grabbed his own collar and tore his clothing. Then crying loudly for the inhabitants of the place to immediately come forth, he gathered them. Seeing [the damaged Cross] they were stupefied, shrieking loudly, and beating their breasts, they returned home. Then everyone, men, women, the elderly and the young, lamented sighing in unison:
|
23:19 Եւ մինչդեռ նոքա յայս տագնապի կային, յանկարծակի ծագեաց ի նոսա գիտութիւն՝ ըստ Աստուծոյ անճառ իմաստութեանն։ Ի գիշերին՝ յորում այն գործեցաւ, յանկարծակի ձիւն անկեալ, զերեսս երկրի սպիտակացուցանէր, որ զհետ անօրինացն կալեալ՝ տարեալ ի նոցա կաղաղսն կացուցանէին:
| 23:19 While they were so fraught, suddenly through God’s ineffable wisdom, they had a thought. The evening that this [deed] was wrought it had suddenly begun to snow, whitening the face of the land. So, following the footprints of the impious, they were led to their dens:
|
23:20 Եւ առժամայն ազդ արարեալ երջանիկ հայրապետին Սամուիլի. որոյ լուեալ բազում ժողովով անդր հասանէր. եւ զգաւառին եպիսկոպոսս եւ զերիցունս եւ զհարսն առ ինքն հաւաքեալ, երթեալ նոքօք՝ զանօրինացն զկաղաղսն կիզեալ ապականեաց, նզովելով զինչս եւ զստացուածս նոցա, որպէս Յեսու յառաջինսն՝ զԵրիքովայն, զի մի՛ ոք իշխեսցէ առնուլ ինչ:
| 23:20 Immediately they notified the blessed patriarch Samuel, who arrived at the spot with a great multitude. Gathering up the district’s bishops, presbyters, and fathers, he took them and went and put to the fire the lair of the impious, cursing their goods and property just as in the past Joshua cursed Jericho so that no one would dare to take anything from it:
|
23:21 Եւ վեց ի նոցանէն՝ զորս վարդապետս ասէին լինել չար եւ պիղծ կրօնիցն, զնոսին ձերբակալ արարեալ, գայ ժողովով ի քաղաքագիւղն որ կոչի Ջերմայ, եւ աղուեսախարանօք զդէմս նոցա դրոշմել հրամայէ, զի եղիցին այն նոցա նշան յաւիտենից՝ յայտնի եւ ճանաչելի ամենեցուն. զի մի՛ ոք տգիտաբար հաղորդեսցի ընդ նոսա, այլ իբրեւ զչար գազան հալածական լիցին յամենայն մարդկանէ:
| 23:21 He further arrested six of them who were styled the vardapets of that wicked and foul religion, and came with the crowd to the town named Jerma. And he commanded that their faces be branded with the sign of a fox, so that eternally that would serve as a notice to them, clear and recognizable to all, so that no one in ignorance would commune with them, but rather that they be hounded by all as evil beasts:
|
23:22 Յետ այնորիկ օրհնեալ զժողովուրդն՝ որ աշխատակից նմա եղեն, արձակէ ի խաղաղութիւն:
| 23:22 After this, [Samuel] blessed the people who had been his colleagues, then sent them off in peace:
|
23:23 Իսկ ի գալ ամարայնոյն առաքի ի թագաւորէն դատաւոր իրաւանց աշխարհին, որում անուն էր Եղիա. որոյ հասեալ ի գաւառն Եկեղեաց, ընդ առաջ երթայ նմա ամենաչարն Վրվէռ. եւ ամբաստան լինի զմեծարգի հայրապետէն Սամուիլէ, եւ զայլ եպիսկոպոսացն որ ընդ նմա էին, եթէ՝ Զիմ տունն յաւարի տարան, եւ զգիւղն աւերեալ հրդեհ արարին։ Եւ բազում գանձուց եւ ընչից պարտս ի վերայ նոցա կացուցանէր:
| 23:23 Now when summer arrived, the [Byzantine] emperor sent a judge, whose name was Eghia, to see after the affairs of the land. When he reached the Ekegheac’ district, that most wicked Vrverh went before him and accused the very respectable patriarch Samuel and the other bishops with him, saying: “ They robbed my home, and burned down the village.” Moreover [Vrverh] made them accountable for debts of many treasures and goods:
|
23:24 Զոր իբրեւ լուաւ դատաւորն՝ առաւել եւս ի բարկութիւն բրդեալ, առաքէ զինուորս բերել ստիպաւ զերանելի եպիսկոպոսունսն առաջի իւր։ Իսկ ի գալ զինուորացն, գրէ գլուխ եպիսկոպոսացն հրովարտակս առ վիճակաւորս եկեղեցւոյ, առ երիցունս եւ առ անապատաւորս, զի առանց իրիք ինչ զմտաւ ածելոյ առ նա ժողովեսցին:
| 23:24 When the judge heard this, becoming increasingly enraged, he sent soldiers to bring before him speedily the venerable bishops. As soon as the soldiers arrived, the head of the bishops wrote commands to the clergy, to the presbyters and the cenobites that they should assemble by him forthwith:
|
23:25 Եւ ի հասանել համբաւոյն, որպէս թէ յԱստուծոյ տեսչութենէն ազդ լինի առ ամենեսեան. առանց յապաղանաց բազմութիւն մարդկան ի մի վայր ժողովեցան, ոչ միայն քահանայիցն, այլ առաւել աշխարհականաց՝ զորս ոչ ունիմ զհամարոյ նոցա զչափ ընդ գրով արկանել. եւ երթեալ ժողովոյն բազմութեամբ մինչեւ յեզր գետոյն Եւփրատայ, ուր Մանանաղի ի նմա խառնի:
| 23:25 Upon receiving the news— it was as though everyone were informed through God’s providence— immediately a multitude of people assembled in one place, not merely priests, but especially laymen, and so vast was their number that I am unable to record it. They went in a body to the confluence of the Euphrates and the Mananaghi rivers, to the banks of the Euphrates:
|
23:26 Եւ լինի յայնմ ժամու եկք անձրեւի. եւ ի յորդութենէ անձրեւին զարթեաւ Եւփրատէս եւ գայր լի դարիւ եւ դարիւ։ Իսկ զինուորքն բերեալ նաւ՝ փութացուցանէին անցուցանել զծերունի եպիսկոպոսն զՍամուէլ եւ զնորին եղբօրորդին զԹէոդորոս յայնկոյս յաւանն որ կոչի Կոթէր, քանզի եւ դատաւորն անդ իսկ էր. բայց ժողովուրդն բուռն հարեալ զեպիսկոպոսացն, ոչ ետուն ի ձեռս զինուորացն:
| 23:26 It so happened at that time that rain started to fall, and swollen from the downpour, the Euphrates had risen and coursed fully. The soldiers, having brought a boat, were hastening to take across the aged bishop Samuel and his brother’s son T’eodoros, to the awan called Kot’er, since the judge was there. However, the people, forcibly holding the bishops, did not permit the soldiers to touch them:
|
23:27 Իսկ նոքա ասեն. Նախ զսոսա անցուցանեմք, եւ ապա զժողովուրդդ. եւ այսու բանիւ հաւանեցուցեալ զնոսա, առեալ զեպիսկոպոսունսն հանդերձ նաւովն անցուցին յայնկոյս:
| 23:27 Now the soldiers said: “ First we shall ferry across those [bishops], and then, the people.” Thus, did they get the people to consent. Then, taking the bishops, they ferried them to the other shore:
|
23:28 Եւ դադարեցուցեալ զնաւն եդ ի բանտի զեպիսկոպոսսն. զոր իմացեալ ժողովոյն զխորամանկութիւն նոցա, զի ոչ դարձուցին զնաւն ի նոսա՝ որպէս խոստացան բարձր ձայնիւ եւ յորդորական բարբառով զմիմեանս քաջալերէին, մեռանել անցանել ի ջուրսն, քան թէ յառաջնորդսն հաւատոյ լուտանաց բանս լսել:
| 23:28 Stopping the boat, they placed the bishops in prison. When the people perceived [the soldiers’] duplicity— for they had not returned to them the boat as they had promised— they commenced encouraging each other with loud voices and exhortatory expressions, saying that it would be better to die crossing the waters than to permit the overseer of the faith to hear rebukes:
|
23:29 Եւ քանզի երեկոյացեալ էր ժամն, եւ արեգակն զցնցուղս ճառագայթից յինքն ծրարեալ ի մայրն դառնայր՝ համարձակութիւն տալով երկնակաճառ արփւոյն, յայնժամ դասք քահանայիցն յառաջ մատուցեալ, ո՛չ խորհրդով խաչին զջուրսն բաժանէին, այլ զնոյն ինքն զտէրունական զյաղթութեան նշանն ունելով ի ձեռս՝ եւ բարձեալ ի վերայ ուսոց, քաջապինդ հաւատովք հարկանէին զբարձրակոհակ կոյտս ջուրցն, յորմէ որպէս խստերախ ձի ի սանձից ճմլեալ տեղի տայր անցի ժողովրդեանն, ոչ ոք վնասեալ յայնքան բազմութենէն եւ ոչ մի:
| 23:29 It was evening. The sun was setting, having dispersed of its rays, and giving boldness to the stars which adorned the sky. The priests, coming forward, divided the waters, not [striking the water] with the mystery of the Cross, but rather, holding that symbol of the Lord’s triumph in their hands and raised to their shoulders, and with unwavering faith, they split asunder the lofty billows, which, resembling an intractable steed suddenly bridled by the strength [of their faith] gave way for the people to pass over. Not one person was injured out of the entire multitude:
|
23:30 Որք իբրեւ անցին, զգոհացողական երգսն զցայգն ամենայն Աստուծոյ նուագէին, առաջնորդ պարու իւրեանց ունելով զանարատն Մարիամ, որ է Եկեղեցի սուրբ, ունելով զթմբուկն ի ձեռին, այսինքն զհաւատոյն ճշմարտութիւն, ոչ անձայն եւ անարուեստ ի հերձուածողական գէճ ախտիցն եղեալ, այլ ջերմութեամբ ըստ Հոգւոյն սրբոյ ցամաք գոլով եւ ի հնչողական երգսն պատրաստական, որք բախեալ դաւթական կնտնտոցաւն՝ հնչեցուցանէին յամենեցունց լսելիս:
| 23:30 When they had crossed, they spent the entire night singing songs of thanksgiving to God. As leader of the troop they had the spotless Mariam ( which is the blessed Church) holding in her hands a drum ( which is correctness of faith); they were not silent and without art as are those conquered by dissolute heretical diseases, rather, being pure in fervor of the holy Spirit, ready with ringing songs, with the plectrum of David’s lyre they made to resound within the hearing of all:
|
23:31 Օրհնեցէք զտէր, զի սքանչելիս արար», եւ որ զհետ սորա անկցին բանք. եւ այսու բարձրաձայնութեամբ հանէին զգիշերն ամենայն ի գլուխ յաղօթսն Աստուծոյ:
| 23:31 Bless the Lord, for He worked a miracle” [Psalms 97.1], etc. Praying to God with such songs, they made light the entire night:
|
23:32 Իսկ դատաւորն յորժամ լուաւ զաստուածային տնտեսութիւնն եւ զհրաշս սքանչելեացն, ծանեաւ՝ թէ այցելութիւն առնէ մերոյ ազգիս տէր։ Ի սաստիկ հիացմանէն ի դողման եղեալ՝ յաղօթս ապաւինի եւ զԱստուած յօգնականութիւն կարդայ, զի Մի տգիտաբար, ասէ, խոտորեցայց յիրաւանց քոց, տէր:
| 23:32 Now the judge, when he heard about the divine dispensation and the miracle- working, realized that the Lord was visiting our [Armenian] people. In trembling from extreme amazement, he prayed prayers of atonement and called on God’s aid: “ I not, ignorantly,” he said, “ distort Your laws, Lord:
|
23:33 Եւ ի լուսանալ աւուրն, քանզի միաշաբաթ էր երթեալ յեպիսկոպոսարանն որ Փրրիսն կոչի, եւ զիրաւացի դատաստանն եդեալ՝ ի դատ եւ յիրաւունս կացուցանէ զգլխաւորս ժողովոյն. եւ հրամայեն անարժանին եւ պարտաւորելոյն Վրվեռայ գալ ի հանդէս իրաւանց:
| 23:33 When day dawned, it was a Sunday. The judge went to the bishopric, named P’rris, seeking a just trial and entrusted the case to the chiefs of the people. They commanded the worthless and guilty Vrverh to appear at the trial:
|
23:34 Եւ քանզի է կենդանի ինչ, զոր սեպեանս կոչեն, զորմէ ասեն՝ թէ զամենայն գոյն փոխէ, զի յորսորդացն ապրեսցի՝ նոյնպէս եւ նա ի զօրանալ ճշմարտութեանն՝ ետես եթէ ոչ կարէ զդէմ ունել, քանզի ի ծագել լուսոյն՝ սպառի խաւարն, եւ ի յայտնել ճշմարտութեանն՝ կորնչի ստութիւնն:
| 23:34 There is a creature known as the cuttle- fish about which it is said that in order to escape the hunters, it changes colors. So was [Vrverh] when he observed the strengthening of justice, which he could not resist; for when the light dawns, darkness is dispelled, and when truth appears, falsehood vanishes:
|
23:35 Եւ ապա զի՞նչ առնէ, եւ որպիսի՛ հնարս իմանայ. Հոռոմ խոստանայ լինել, եւ լինի յորդեգիրս եպիսկոպոսին՝ որոյ անուն Եպիսառատ յորջորջիւր՝ կաշառով գողացեալ զմիտս նորա:
| 23:35 What could he do, what ruse could he find? He promised that he would become a Roman [Chalcedonian], and, bribing a bishop named Episarhat, he agreed to become his adopted son:
|
23:36 Որոյ եկեալ առաջի ատենին՝ աղերսիւ խնդրէ զնա իւր ի շնորհս, եւ դատաւորն զնոյն կամի. քանզի եղբայր անօրինին իշխանական պատուով եւ քաջասիրտ արութեամբ յընտրելոց եւ ի ծանօթից թագաւորին էր, յորմէ յոյժ ակնածէր դատաւորն. ուստի եւ տայ զնա եպիսկոպոսին յաւանդ, որպէս եւ խնդրեաց:
| 23:36 The bishop appeared at the trial and beseeched them to grant him [Vrverh], and the judge agreed. This was because the brother of the impious one, through his princely station, bravery and valiance was one of the king’s acquaintances and select [companions], and the judge was very considerate of this. Consequently, he gave [Vrverh] to the bishop, as the latter had requested:
|
23:37 Իսկ զայլսն զորս եւ գտին ի նորին ընկերացն՝ մեծամեծ հարուածովք եւ գանիւ տանջեալ, հալածական արարին աւերելով զտունս նոցա. եւ ժողովն օրհնեաց զդատաւորն, եւ արձակեցան խաղաղութեամբ:
| 23:37 However, as for those of [Vrverh’s] comrades they found, after subjecting them to severe torments and beatings, they persecuted them and ruined their homes. The assembly blessed the judge and adjourned in peace:
|
23:38 Բայց դատաստանքն Աստուծոյ կանխեալ ի վերայ նորա, որ թէպէտ ի պատուհասից զերծաւ, այլ ի ձեռաց ամենագիտին ոչ կարաց ապրիլ. քանզի յանկարծակի վառեցաւ մարմին նորա տապով՝ որպէս զՀերովդէին, եւ մատունք ձեռաց նորա չորացեալ՝ ոչ կարէին առ կերակուր նպաստաւորել մարմնոյն. այլեւ կերակուրս զոր ճաշակէր տառապանօք, մուտ կերակրոյն փակեալ էր, զներգործութիւն աղբոյն վերադարձութեամբ վճարէր մինչեւ յօր մահուան իւրոյ. յետոյ եւ մարմինն իսկ գոդութեամբ ապականեցաւ:
| 23:38 However the verdict of God quickly fell upon [Vrverh] who, although able to escape punishment [from men] was unable to flee from the hand of the Omniscient. For, suddenly, his body burned with fever— like unto Herod— and because his fingers had so dried up, he was unable to eat; whatever he was able to get down, he then threw up, since his esophagus was blocked. So, he remained until his death and then, his body decayed with leprosy/syphilis:
|
23:39 Բայց նա ոչ եկն ի զղջումն, եւ ոչ յիշեաց զիւր զառաջին բարեպաշտութիւնն. այլ նովին դիւական աղանդովն վարեցաւ՝ մինչեւ բարձաւ ի կենաց. եւ տանջանք մարմնոյն միշտ յուշ առնէին զյիշատակ գեհենին յոր տանջելոց էր:
| 23:39 However, he did not repent, nor did he remember his previous piety. Rather, he remained inflamed with that same diabolic heresy until he quit this life. The aches of his body were a constant reminder of Gehena where he is being tormented:
|
23:40 Բայց զնոցա մծղնէ զգործն անպատշաճ համարեցաք ընդ գրով արկանել, քանզի կարի աղտեղի է. եւ զի ոչ ամենայն ոք պնդակազմ է լսելեօք, բազմաց մեղացն յիշատակ ի խտղտանս ձգէ զլսօղսն, եւ ի կատարումն գործոյն իսկ ածէ. վասն այսորիկ եւ ես խոյս ետու յայնմանէ:
| 23:40 However, their base deeds being too foul, we regarded it as inappropriate to set it down in writing, because everyone is not steadfast when it comes to the audible, and because the narration of many sins could arouse the listener even to doing the same. Consequently, I have avoided it:
|
23:41 Այլ որ յայտնի է ի նոսա, եւ մեզ ասելի է՝ այսոքիկ են։ Զեկեղեցի եւ զեկեղեցւոյ կարգաւորութիւն բնաւ ոչ ընդունէին. ոչ զմկրտութիւնն, եւ ոչ զմեծ եւ զսարսափելի խորհուրդ պատարագին. ոչ զխաչ եւ ոչ զկարգաւորութիւն պահոց:
| 23:41 However, what is known about them, and what I have heard about them is this: they do not accept the Church or Church ritual at all— not baptism, not the great and awe- inspiring mystery of the mass, not the Cross, not the observance of fasts:
|
23:42 Այլ մեք ճշմարիտ հաւատացեալքս սրբոյ Երրորդութեանն՝ պինդ կալցուք զխոստովանութիւն անշարժ յուսոյն, զոր ուսաք ի սուրբ հարցն. եւ ի նոցա աստուածուրաց ժողովոյն ի բաց դարձուսցուք զերեսս, անէծս ի վերայ նոցա առաքելով:
| 23:42 But let us, the true Believers in the Holy Trinity, firmly keep the doctrine of confirmed light which we learned from the blessed Fathers. Let us, turning away from their atheistic assembly, heap curses upon them:
|