9:0 Յաղագս շինութեան գերապայծառ եւ պանծալի սուրբ եկեղեցւոյն որ յԱղթամար քաղաքի, որոյ նիւթ նպաստաւորութեան քարանցն բերաւ յերկրէ հեռաստանէ. զորոյ մեք զիրն եւ զտեղին հաւաստեաւ յայտ արասցուք:
| 9:0 Concerning the most splendid and glorious church in the city of Ałt’amar, for which material and stones were brought from distant lands. We shall give a faithful picture of it and its site:
|
9:1 Ի ժամանակս շինութեան հոյակապ եւ հռչակաւոր եւ բարձրանշան քաղաքին Աղթամարայ բարձրացոյց փրկիչն մեր Յիսուս զբազուկս օծելոյն իւրոյ Գագկայ, հարստահարել զգազանաբարոյ ազգն Իսմայէլի. զորս կապեաց զձեռանէ իւրմէ հաստահիմն խորհրդովք եւ պատերազմական ուժեղ արութեամբք, իբրու դանդանաւանդաւ իւիք զկզակս նոցա ճմլեալ թոշնացուցանէր, սկսեալ ի Մարաց եւ Պարսից զբոլոր Ատրպատական, մինչեւ ցԽուժաստան:
| 9:1 At the time of the construction of the splendid, famous, and stupendous city of Ałt’amar, our Saviour Jesus exalted the arms of his anointed Gagik in order to vex the savage race of Ismael. These he bound by his own hand, through his well- grounded plans and warlike force and bravery. Restraining their cheeks in a bridle, as it were, he broke their force, beginning from the Medes and Persians, all of Atrpatakan as far as Khuzhastan:
|
9:2 որում կամէր աւանդէր, եւ յորոց ոչն կամէր ի բաց կորզէր, զայլս ի վերայ այլոց յարուցանէր, եւ զհազարս եւ զբիւրս ի նոցանէն իմաստութեան սրովն սատակէր. իսկ այլոց պատերազմաւ պատահեալ տայր բերանոյ սրոյ եւ յանխնայ կոտորէր, երբեմն անձամբ եւ երբեմն ի ձեռն զօրացն:
| 9:2 Whom he wished he spared, and those from whom he wished nothing he exterminated. He threw some onto others, and slaughtered with his wise sword thousands and myriads of them. Advancing on others in war, he put them to the sword and mercilessly slew them, sometimes in person and sometimes by means of his troops:
|
9:3 Եւ յառնելն արքայի զայսոսիկ յաճախեաց պատերազմաւ եւ ի վերայ Ասորեստանի եւ գաւառս բազումս ամրոցովքն հանդերձ յինքն ձգեալ կորզեաց:
| 9:3 While the king was making these [expeditions], he increased his attacks on Asorestan and captured and destroyed many provinces with their castles:
|
9:4 Եւ տեսեալ մերձ ի դրունս Ասորեստանի ամրոց մի յիշխանատանն Աղձնեաց ի գեօղն Կոտոմ կոչեցեալ, լինելով սեփհականաբար Զուրարեկն կոչեցեալ ազգի՝ սպառ սպուռ կորուսեալ ջնջէ զազգն, եւ զշինուածս ամրոցին ի հիմանց տապալեալ՝ զքարինս նորա բարձեալ բերէ ի վերայ մկանաց ծովուն, ընծայելով ի նիւթ շինութեան սրբոյ եկեղեցւոյն, կանգնելով փոխանակ բագնաձեւ պղծալից յարկացն զտաճար փառաց:
| 9:4 And seeing near the gates of Asorestan a fortress in the principality of Ałdznik’ in a village called Kotom, which was the hereditary possession of the tribe called Zurarek, he completely destroyed and exterminated that tribe. Demolishing the construction of the fortress to its foundations, he removed its stones over the waves of the lake to use as material in the building of the holy church, forming [with them] a temple of glory in place of the impure houses of idolatry:
|
9:5 Աստանօր կատարի ասացեալն ի մարգարէէն, «որ հանէ զպատուականն յանարժանէն՝ իբրեւ զբերան իմ եղիցի», ուր միշտ հանգչի Հոգին Սուրբ, վերագրելով զմարդիկ յանստուեր լոյսն:
| 9:5 Thus was accomplished the saying of the prophet: “ Who removes the honourable from the unworthy will become as my mouth.” There the Holy Spirit always rests, enrolling men into the shadeless light:
|
9:6 Եւ քանզի ճարտարապետ արուեստին էր Մանուէլն, զոր ի վեր անդր ցուցաք, այր լի իմաստութեամբ եւ զօրաւոր ի գործս իւր՝ հրաշակերտէ զեկեղեցին զարմանագործ արուեստիւ. եւ զոր վերագոյնն ցուցաք կրօնաւորն ձեռն տայ նկարագրել զքարինսն ճշգրտագործ նմանահանութեամբ, սկսեալ յԱբրահամայ եւ ի Դաւթէ եւ մինչեւ ցտէր մեր Յիսուս Քրիստոս, զդասս մարգարէից եւ առաքելոց յօրինեալ ըստ իւրաքանչիւր հանդիսի զարմանագործ տեսլեամբ:
| 9:6 Because the architect was Manuēl, whom we mentioned above, a man full of wisdom and proficient at his work, he skillfully built the church as a marvellous and wonderful construction. To the monk whom we mentioned above he entrusted the decoration of the sculptural relief [depicting] in a true likeness [the figures] beginning with Abraham and David down to our Lord Jesus Christ. He arranged the ranks of prophets and apostles in each one’s place, wonderful to see:
|
9:7 Ստեղծագործեալ ջոկադրէ եւ ի կարգս եկեղեցւոյն զհոլովս երէոց եւ զերամս հաւուց, միանգամայն եւ զդասս գազանաց, խոզից եւ առիւծուց, ցլուց եւ արջոց, ընդդէմ միմեանց զարդարեալս, զկենդանականին նոցա յուշ առնելով զմարտ, որ է յոյժ ըղձալի իմաստնոց, ածեալ զթիկամբք եկեղեցւոյն եւ շրջապատ պարունակ մի պանձալի մանրամասն հատուածովք յօրինեալ, կերպագրեալ որթս խաղողաբերս այգեգործովք եւ գազանովք եւ սողնովք հանդերձ համակեալք. որոց եւ կերպարանքն այլ եւ այլ զանազանութեամբք ըստ իւրաքանչիւր մասին առբերեն զտեսակս:
| 9:7 He created and brought together on the walls of the church herds of deer and flocks of birds, and also groups of wild beasts, boars and lions, bulls and bears, facing each other, drawing attention to their struggle for existence, which is very pleasing to wise men. He extended around the back and sides of the church a splendid frieze arranged in detailed sections, depicting grapevines interlaced with vintagers, and wild beasts and serpents, whose forms reproduced their kinds with the various differences according to each one’s species:
|
9:8 Իսկ ի չորից կողմանց ի վերայ գագաթան սրբութեանցն ճշգրտագործեալ զչորից աւետարանչացն պատկերս, որք եւ արժանաւորապէս իսկ են պսակ ուրախութեան սրբոյ եկեղեցւոյ եւ վերագոյն քան զամենայն սուրբս:
| 9:8 On the four sides at the summit of the exedrae he accurately depicted the images of the four evangelists, who are worthily the crown of joy of the holy church and superior to all [other] saints:
|
9:9 Նկարագրեալ է տեառնագրելով եւ զփրկչական պատկերս, որ վասն մեր զգեցաւ մարմին երեւելով մարդ, եւ է ի կամարս արեւմտական խորանին. նմանահան ճշգրտութեամբ յօրինեալ է ընդդէմ Փրկչին եւ զփառազարդ պատկեր արքային Գագկայ, որ մեծապարծ հաւատով բարձեալ ունի զեկեղեցին ի վերայ բազկացն, իբրեւ զսափորն ոսկի լի մանանայիւն եւ իբրեւ զտուփ մի ոսկի անուշահոտութեամբ լցեալ, կայ առաջի տեառն, կերպագրեալ այնպէս, որպէս թէ զթողութիւն խնդրեսցէ մեղաց:
| 9:9 He represented on the vault of the west apse the cross- nimbed image of our Saviour, who for our sake put on flesh and appeared as a man. In a true likeness he arranged opposite the Saviour the glorious image of King Gagik, who with proud faith raises the church on his arms like a gold vessel full of manna, or a golden box filled with perfume; he stands in front of the Lord, depicted as if begging forgiveness for his sins:
|
9:10 Որ թէպէտ եւ մերս պատմութեանց իցեն բանք՝ սակայն թագաւորն ոչ վրիպի ի խնդրեալ պարգեւացն, յուսացեալ առ հանդերձեալ հատուցմունսն:
| 9:10 Although there may be words [of blame] in our history, yet the king will not miss the gifts he seeks, hoping in the future compensation:
|
9:11 Դարձեալ եւ ի հարաւակողմ կուսէ խորանին ի վերայ դրան եկեղեցւոյն յօրինեալ է ի տեղի գահոյից, ի բարձանց ի խոնարհ կամարաձեւ աստիճանօք զէջսն ունելով, որպէս զի իցէ տեղի աղօթից թագաւորին զուսպ եւ զերծ ի մարդկանէ, որով ի միտս իւր եկեալ անզբաղապէս ընդ Աստուծոյ խօսեսցի:
| 9:11 Furthermore, on the south side of the apse above the door of the church is set a gallery with a vaulted staircase going down from top to bottom, to act as a place of prayer for the king, restricted and closed to the public, where he may converse with God privately and undisturbed:
|
9:12 Իսկ ի ներքուստ կողմանէ զսրբութիւն սրբութեանցն հրաշալիս իմն յօրինէ նկարապաճոյճ դեղովք, դրամբք արծաթապատօք եւ լի ոսկեհուռն զարդիւք, ոսկեպատ պատկերօք եւ ակամբ պատուականօք եւ մարգարտահիւս զարդիւք եւ պէսպէս երեւելի եւ պայծառ սպասիւք, զոր հրաշափառապէս եցոյց մեզ երկրորդ Երուսաղէմ, միանգամայն եւ դուռն վերին Սիօնի:
| 9:12 In the interior he fashioned the wonderful holy of holies with elegant paintings and with silver doors; it is filled with gilt ornaments, with images encased in gold and precious stones and pearl ornaments, and with various notable and splendid vessels, which wonderfully show us the second Jerusalem and also the gate of Sion on high:
|
9:13 Աստանօր կատարին մարգարէութեանն նուագք, թէ «ուրախ լեր, անապատ ծարաւի», եւ դարձեալ՝ եթէ «ցնծասցէ երկիր, եւ ուրախ եղիցին կղզիք բազումք:
| 9:13 Here are fulfilled the prophetic canticles: “ Rejoice, thirsty desert,” and again: “ The earth will rejoice and many islands shall be glad:
|
9:14 Արդարեւ սա էր երբեմն անապատ ծարաւի, իսկ այժմ քաղաք մեծին Աստուծոյ գետահետեալ յերկուց մշտաբուղխ աղբերաց, ի սրբոյ աւազանէն եւ յանապական արենէ Որդւոյն Աստուծոյ՝ արբուցանէ զոգւով ծարաւիս:
| 9:14 Truly this was once a thirsty desert, but is now the city of the great God, watered by two ever- flowing springs— from the holy font and the incorruptible blood of the Son of God, which give drink to the thirsty in spirit:
|
9:15 Իսկ զօր նաւակատեաց սորա դասիւք եպիսկոպոսաց եւ իշխանաց շքեղացուցանելով տօն մեծ ուրախութեան կատարէ մեծապարծ պարծանօք յիշատակ ազգաց յազգս:
| 9:15 Embellishing the day of dedication with groups of bishops and princes, he celebrated a great and joyous festival with grandiose splendour to be remembered from generation to generation:
|
9:16 Ահա ասացաք որ ինչ յաղագս սրբոյ եկեղեցւոյն:
| 9:16 So we have said what concerns the holy church:
|