30:1 How his deceit was discovered and the war provoked, in which Azhdahak died:
| 30:1 Եթէ ո՛րպէս յայտնեցաւ նենգութիւնն եւ գրգռեցաւ մարտն. յորում եւ մահն Աժդահակայ:
|
30:2 After this he says that when Azhdahak had established Tigranuhi as queen he did nothing in his kingdom without her will; but at her word he regulated everything and ordered every-one to obey her command:
| 30:2 Զկնի այսորիկ ասէ, թէ ի հաստատել Աժդահակայ զՏիգրանուհի ի տիկնութիւն, ոչ ինչ առանց կամաց նորա ի թագաւորութեան իւրում գործէր. այլ բերանով նորա կարգէր զամենայն, եւ հրամանի նորա ամենեցուն հնազանդ լինել հրամայէր:
|
30:3 Having arranged everything in this manner, he gently began to proffer her deceitful words: “Do you not know,” he said, “that your brother Tigran, incited by his wife Zaruhi, is envious of your authority over the Aryans:
| 30:3 Եւ յաւրինեալ զայս այսպէս` սկսանի նմա մեղմով պատրանս մատուցանել. « Ոչ գիտես, ասէ, եթէ եղբայր քո Տիգրան խանդացաւ զտիկնութիւնդ քո ի վերայ Արեաց, ի կնոջէ իւրմէ ի Զարուհեայ գրգռեալ:
|
30:4 And what will become of this, save that first I shall die and then Zaruhi will reign over the Aryans and occupy the place of the goddesses:
| 30:4 Եւ զի՞նչ լինիցի այն, եթէ ոչ նախ ինձ մեռանել, եւ ապա լինել զԶարուհի ի վերայ Արեաց եւ զաստուածուհեաց ունել զտեղի:
|
30:5 So you must choose one of these alternatives: either remain friendly with your brother and accept ignominious ruin in the eyes of the Aryans, or, realizing your own best interests, propose some useful advice and take heed for the present situation:
| 30:5 Բայց արդ` ընտրելի է քեզ զմի յայսցանէ. կա՛մ լինել եղբայրասէր, եւ կործանումն խայտառակելի յանդիման Արեաց յանձն առնուլ, եւ կամ զանձին իմանալով զբարի` խորհուրդ աւգտակար ի մէջ բերել եւ յաղագս առաջիկայիցն հոգալ:
|
30:6 In this plot he hid the intended death of Tigranuhi if she did not make a proposal in accordance with the wishes of the Medo-Persian:
| 30:6 Բայց էր ի մէջ այսպիսւոյ խորամանկութեան թագուցեալ եւ զմեռանելն Տիգրանուհեայ, եթէ ոչ ինչ ըստ կամաց խորհիցի մարապարսացւոյն:
|
30:7 But the prudent and beautiful woman discerned this treachery; she replied to Azhdahak in loving words but swiftly informed her brother of the deceit through friends:
| 30:7 Այլ իմացեալ խորագիտոյ գեղեցկին զայսպիսի դաւաճանութիւն` պատասխանի առնէ սիրոյ բանս Աժդահակայ, եւ արագագոյն ի ձեռն մտերմաց պատմէ եղբաւրն զնենգութիւնն:
|
30:8 Thenceforth Azhdahak set to work, suggesting to Tigran through an embassy that they should meet midway on the borders of their two realms for mutual discussions, as if some important matter or business had arisen that could not be treated by means of a letter or an exchange of messengers but only if the two met face to face:
| 30:8 Եւ ձեռնարկէ այնուհետեւ ի գործն ի ձեռն պատգամաւորութեան, գալ նոցա ի տեսութիւն միաբանութեան ի տեղի միջոց սահմանաց երկոցունց թագաւորութեանցն. իբր բան ինչ եւ գործ հարկաւոր հասեալ, որ ի ձեռն գրոյ եւ հրեշտակութեան կատարել ոչ է կարողութիւն, եթէ ոչ եւ դէմք երկոցունց հանդէպ լինիցին:
|
30:9 However, Tigran knew the purpose of the message and hid nothing of Azhdahak’s plot, but in a letter revealed what was in the depths of his heart:
| 30:9 Այլ գիտելով Տիգրանայ զառաքելոյ իրին կատարումն` ոչ ինչ յորոց խորհէրն Աժդահակ` ծածկէ, այլ ի ձեռն գրոյ յայտնէ որ ինչ ի նորայն խորութեան սրտի:
|
30:10 And once such baseness had been revealed there was thenceforth no excuse or deceit that could veil such wickedness, but then war broke out openly:
| 30:10 Եւ յայտնեալ այսպիսւոյ չարութեան` ոչ ինչ էր այնուհետեւ բան եւ խորամանկութիւն, որ զայսպիսիս առագաստէր զչարութիւն. այլ յայտնի այնուհետեւ գրգռէր խազմն:
|
30:11 The Armenian king gathered troops from the confines of Cappadocia, the total elite of Georgia and Albania, and the elite of Greater and Lesser Armenia:
| 30:11 Եւ ժողովէ արքայն Հայոց ի սահմանացն Կապադովկացւոց, եւ որչափ ընտիրք Վրաց եւ Աղուանից, եւ զամենայն ընտիրս Հայոց Մեծաց եւ Փոքունց:
|
30:12 He marched with all his host to the borders of Media:
| 30:12 Եւ խաղայ ամենայն զաւրութեամբ իւրով զկողմամբք Մեդացւոց:
|
30:13 The danger then forced Azhdahak to oppose the Armenian with no less a force:
| 30:13 Վտանգ այնուհետեւ հարկ առնէ Աժդահակայ` պատահել պատերազմաւ հայկազինն ոչ փոքր ինչ ամբոխիւ:
|
30:14 The struggle lasted for five full months, since swift and decisive action languished when Tigran thought of his beloved sister:
| 30:14 Եւ երկայնէր հակառակութիւնն մինչեւ յամիսս հինգ. քանզի հիւանդանայր գործն արագ եւ առողջ, յորժամ զմտաւ ածէր Տիգրան յաղագս քեռն իւրոյ սիրելւոյ:
|
30:15 He made efforts to arrange the outcome of events so that Tigranuhi might have a means of escape:
| 30:15 Զի այսպէս իմն զելս իրացն հնարէր յարդարել, զի ապրելոյ ճար լիցի Տիգրանուհեայ:
|
30:16 When this had been accomplished, the hours of combat approached:
| 30:16 Պատահէ եւ այս, եւ ժամ մարտին մերձենայ:
|
30:17 So I praise my noble champion, the lancer well proportioned in all his limbs and perfect in the beauty of his frame, for he was vigorous and adept in everything, and in strength he had no equal:
| 30:17 Բայց գովեմ զքաջ նահատակն իմ զնիզակաւորն եւ զամենեւին բոլոր անդամովք համեմատն եւ ի գեղեցկութիւն հասակի աւարտեալ. քանզի առոյգ, ամենայնիւ ըստ իրեարս պատշաճեալ, եւ ուժով ոչ զոք ունելով իւր զոյգ:
|
30:18 But why do I prolong my account? When the battle was joined, with his lance he split Azhdahak’s iron armor like water; the point of the lance ran right through him, and as he drew it back again, he brought out with his weapon half of his lungs:
| 30:18 Եւ զի՞ երկայնեմ զբանս. քանզի ի լինել մարտին նիզակաւ աւրինակ իմն որպէս զջուր հերձեալ զերկաթի ամուր հանդերձն` շամփրէ զԱժդահակ յընդարձակ տէգ նիզակին, եւ յամփոփել միւսանգամ զձեռնն՝ արտաքս զկէս մասն թոքոցն հանդերձ զինուն ի դուրս բերէ:
|
30:19 The combat was magnificent, for heroes were facing heroes, and not straightaway did they turn their backs to each other. Therefore, the struggle was drawn out over long hours:
| 30:19 Բայց մարտն էր սքանչելի. զի քաջք դիպեալ քաջաց` ոչ վաղվաղակի թիկունս ի միմեանց դարձուցանէին. վասն որոյ յերկարեալ քարշէր գործ պատերազմին մինչեւ ի ժամս ձիգս:
|
30:20 But the death of Azhdahak brought it to an end. And this feat, added to his good fortune, increased Tigran’s glory:
| 30:20 Իսկ վախճան գործոյն առնէր մահն Աժդահակայ. եւ այսպիսի դիպուածս ի բարեբախտութիւն յաւելեալ` փառս յաճախէր Տիգրանայ:
|