93:0 When Nixor heard such words from Vahan Mamikonean, with a greatly rejoicing heart he said before the atean: “The courageous and just words of Vahan and the good news about (his willingness to) submit has removed all the great sorrow of the destruction of the land of the Aryans and the dark cloud which has come upon my heart, (Vahan’s words) have consoled and gladdened me:
| 93:0 Եւ Նիխորոյ լուեալ զայսպիսի կարգումն բանիցն ի Մամիկոնենէն Վահանայ` մեծապէս խնդալից սրտիւ ուրախացեալ ասաց առաջի ատենին, թէ « Զտրտմութիւն մեծ բեկման Արեաց աշխարհին որ եհաս, եւ զթանձրամած խաւարն որ եհաս եւ մածեալ նստէր ի վերայ սրտիս իմոյ` համարձակապէս եւ արդար խաւսք Վահանայ եւ նուաճմանս աւետիք փարատեալ զամենայն` մխիթարեալ ուրախացուցին զիս:
|
93:1 He ordered the atean dismissed, saying:
| 93:1 Հրամայէր արձակել զատեանն:
|
93:2 Whatever else must be said between myself and Vahan will be aired day by day, and in a few days we will rejoice together:
| 93:2 Եւ որ ինչ, ասէ, պէտք են ինձ եւ Վահանայ այլ եւս բանից` խաւսիմք աւր ըստ աւրէ, եւ աւուրս քանի մի ուրախանամք առ միմեանս:
|
93:3 And that day Nixor ordered that Vahan should come and rejoice with him with all the oath-keeping naxarars and the entire brigade he had. But all the oath-breaking Armenians and the apostates were removed from the festivities, full of shame:
| 93:3 Եւ այն աւր հրամայէր Նիխոր Վահանայ` առ նմա ուրախանալ ամենայն նախարարաւքն ուխտակցաւքն եւ բովանդակ գնդաւն որ ընդ նմա էին. բայց զուխտանենգսն ի Հայոց եւ զուրացողսն հանին արտաքոյ ընթրեացն ամաւթալիցս:
|
93:4 After rejoicing that day with a great dinner, and bidding farewell to Nixor, they went to lodge in their own places:
| 93:4 Եւ ուրախացեալք այն աւր ըստ աւրինի մեծապէս ընթրեաց, եւ հրաժարեալք ի Նիխորոյ` գնացին հանգչել ի վանս իւրաքանչիւր:
|
93:5 The next day Nixor ordered the entire multitude of men to gather in assembly, and he had Vahan Mamikonean brought to his room while he himself was alone:
| 93:5 Եւ ի վաղիւն ժողովեալ ամենայն բազմութիւն մարդկան ի հրապարակն` հրաման տայր Նիխոր, մինչդեռ ինքն առանձինն էր, զՄամիկոնեանն Վահան տանել ի ներքս ի սենեակ:
|
93:6 They then spoke together for many hours about the important needs of the land’s affairs, according to the princes’ care, and then the two went together to the house of atean:
| 93:6 Եւ խաւսեցեալ ըստ ժամուն ընդ նմա միայն ընդ միայն զբազում ժամս զպէտս կարեւոր իրաց աշխարհի, ըստ իշխանաց հոգողութեան` գային երկոքեան ի միասին ի տուն ատենին:
|
93:7 Nixor ordered all who had come with Vahan Mamikonean, naxarars and rhamiks, to enter the atean and approach him, and (similarly he ordered that) the Iranian seniors come to him in the atean:
| 93:7 Հրաման տայր Նիխոր ամենայն եկելոցն ընդ Մամիկոնենին Վահանայ, նախարարաց եւ ռամկաց, մտանել յատեանն առ նոսա, եւ արանց Պարսիկ աւագաց գալ առ նոսա յատեանն:
|
93:8 The ushers were ordered not to permit those (oath-breakers) who had made themselves loyal to the Iranians to approach the entrance, saying: “You are no good for anything having to do with wise words, and do not even know how to listen. So why prevent the site of the atean from achieving dignity? Now let a man who knows how to listen and profit from the words of seniors and the speech of the wise sit there:
| 93:8 Բայց զարսն, որ զինքեանս հաւատարիմս Պարսկացն կացուցանէին, հրաման առեալ նուիրակացն` եւ ոչ ի դուրսն մաւտել տային, ասելով, թէ « Գործոյ ինչ դուք չէք իմաստուն բանից, եւ լսել իսկ չգիտէք. արդ` զտեղի ատենին յարժանաւոր առնէ ընդէ՞ր խափանէք. զի թող նստի անդ մարդ այն` որ զխաւսս աւագացն եւ զբանս իմաստնոցն լսել գիտէ եւ աւգտել:
|
93:9 One could then see at the atean righteous God’s reward as he gave splendor and courage to his beloved oath-keepers, but filled with shame and ignominy the duplicitous class of apostates. And truly the word of Scripture was revealed, that “God is light:
| 93:9 Եւ էր այնուհետեւ տեսանել յայտնի Աստուծոյ արդարաքնին հատուցումն, սիրելի ուխտակատարացն իւրոց տալ զպարծանս եւ զհամարձակութիւն, եւ խաբեբայ ուրացողացն դասու զգեցուցանել զամաւթ եւ զանարգանս. եւ գայր ի յատկութիւն բան Գրոյն ճշմարտապէս, թէ Աստուած լոյս է:
|
93:10 For as the light, and through God, the faces of the pious servants were illuminated. They chose (God) and were illuminated:
| 93:10 Վասն որոյ ըստ նմին լուսաւորեալ ծագէին եւ երեսք աստուածասէր պաշտաւնէիցն իւրոց ըստ նմանութեան լուսոյն, զոր ընտրեցին ինքեանք եւ լուսաւորեցան:
|
93:11 But an ashen color descended upon the faces of the ash-worshippers, stripping away the (normal) faces of the impious, and accurately revealing (underneath) faces of deceitful parasites, full of shameful ignominy:
| 93:11 Իսկ ի վերայ երեսաց մոխրապաշտացն նոյն կերպարան մոխրոյն իջեալ` նստէր ի վերայ ամբարշտացն, որով մերկացեալ դիմաւք` պատրողական հացկատակացն երեւեցան կերպարանք, ցուցակ ստոյգ լի ամաւթալից ձաղանաւք:
|
93:12 Truly, as the church rhetorician said, their color had languished and waned and they resembled statues. And before all, indeed they were revealed as the slaves who disgraced the crucifixion of Christ:
| 93:12 Եւ էին գոյնք ամենեցուն արդարեւ, ըստ ասացածի եկեղեցական հռետորին, ծիւրեալք, ծնկեալք, երիթացեալք, պատկերի նմանեալք. զորս արդարեւ յայտ յանդիման առաջի երբեմն գերչացն խայտառակեալ նշաւակեաց խաչելութիւնն Քրիստոսի:
|
93:13 With regard to them the words of the psalmist were fulfilled: “The wicked are not so [Psalms I, 4].” These were the wretches and pitiful men whom the atrushan did not favor, and who were expelled by the blessed people of the Church:
| 93:13 Եւ կատարեալ առ նոսա ելանէր ի գլուխ բան սաղմոսերգին. Ոչ այսպէս են ամբարիշտք եւ ոչ այնպէս, որպէս էին թշուառացեալք եւ ողորմելի մարդիկն այն, որոց ատրուշանն շնորհ չունէր, եւ յեկեղեցւոյ սրբոյ անձամբ մերժեալ արտաքս ընկեցան:
|
93:14 They sat together stunned, broken, and as though awakened from a nightmare:
| 93:14 Ժողովեալ նստէին առ միմեանս ապշեալք, քամակաբեկք, զարթուցեալք որպէս յերազոյ ցնորից գիշերոյ:
|
93:15 They were awestruck and frightened at this act of God’s power which so quickly and unexpectedly made them seem malignant and laughable in front of their dear ones. Now they wanted, if it were possible, to purchase even at great price, the name of rebellion, but it was not given to them:
| 93:15 Եւ ընդ Աստուծոյ զաւրութեան գործ զարհուրեալ ապշէին` փութանակի եւ յանկարծ առնել զնոսա այնպէս դժմիտս եւ ձաղադէմս առաջի սիրելեացն իւրեանց. ցանկային բազում գնոց առնուլ, թէ գոյր հնար, զապստամբութեանն անուն, եւ ոչ ոք տայր նոցա:
|
93:16 For whenever one of these nonentities wanted to enter the atean (and join) the multitude, he would say to the ushers: “I am from the brigade of the rebels,” and immediately they let him in. But none of them were permitted to approach the doors of the atean nor to hear what the princes had to say:
| 93:16 Վասն զի որ ոք յայնպիսի անծանաւթիցն կամէր երբէք մտանել յատեանն` ի բազմութեան ասէր ցնուիրակսն, թէ « Յապստամբացն գնդէն եմ», եւ վաղվաղակի թողուին ի ներքս. այլ ոչ ոք տայր մաւտել ի դուրս ատենին, եւ ոչ լսել զխաւսս իշխանացն որ զինչ խաւսէին:
|
93:17 It was then at the atean that the clear eye of the lovers of truth saw brilliantly the flight of assistance of saint Gregory with all of his ascetic comrades over the army of the long-patient oath-keepers, who caused all the faces of the Iranians and others to look with awe and rejoicing at Vahan Mamikonean to whom Christ gave the wisdom of graceful preparation, aid in finding prudence and a strong voice. The words of Christ the Savior written in the Gospel were realized: “It is not you speaking, but the Spirit of your Father Which speaks through you:
| 93:17 Յայնժամ յայտնի տեսանէր յստակ ակն խորհրդոյ ճշմարտասիրացն զպայծառաբար յաջողութեան ճախրումն զսրբոյն Գրիգորի, ամենայն ճգնազգեցիկ ընկերովքն իւրովք, ի վերայ յերկարահամբեր ուխտապահացն բանակին, որ զամենայն երեսս Պարսիկ մարդկանն եւ զայլսն` ահիւ եւ խնդութեամբ հայեցուցանէր ի Մամիկոնեանն Վահան. որում տայր Քրիստոս իմաստ շնորհալից պատրաստաբան, աջողակ ի գիւտ խոհականութեան, ձայնարձակութիւն պատուեալ խաւսիւք. եւ կատարեալ ելանէր ի գլուխ բան Փրկչին Քրիստոսի, գրեալն յԱւետարանն. Ոչ եթէ դուք իցէք որ խաւսիցիք, ասէ, այլ Հոգին Հաւր ձերոյ, որ խաւսիցի ի ձեզ:
|
93:18 When Vahan Mamikonean had repeated in the atean the same things (he had said before), he started to speak to Nixor again: “You are able to recognize and know how to requite the worth of each individual’s request and benefit, of the naxarars, azats and others, the ostanik people and the cavalry folk who presently are here before you:
| 93:18 Եւ երկրորդեալ յատենին զնոյն բանս Մամիկոնենին Վահանայ` սկսանէր միւսանգամ խաւսել ընդ Նիխորոյ եւ ասէր. « Յաղագս իւրաքանչիւր ուրուք խնդրոյ եւ աւգտի, որ այժմ աստ են առաջի ձեր նախարարք եւ ազատք եւ այլք յոստանիկ մարդկանէ եւ յայրուձիոյ որերոյ` ճանաչող էք եւ կարող, եւ գիտէք հատուցանել զարժանն:
|
93:19 But I and the oath-keeping naxarars with me (want) what we demanded from you through messengers and in writing, what yesterday and today I discussed with you face to face, and you promised to give us by order of the lord of the Aryans and all the court nobility in writing and sealed:
| 93:19 բայց ես եւ որ ընդ իս ուխտապահ նախարարքն են, զոր ինչ խնդրեցաք ի քէն պատգամաւորաւք եւ գրելովքն, զոր եւ երէկ եւ այսաւր դէմ յանդիման խաւսեցայ ընդ քեզ, եւ դու հրամանաւ Արեաց տեառնն եւ հրամանաւ ամենայն աւագանւոյ դրանն գրով եւ կնքով խոստացար տալ մեզ:
|
93:20 Without this it is impossible for us to live or serve you—unless there is confirmation of the Christian faith, the removal of magianism and the atrushans from the land of Armenia, and (confirmation of) the brilliance and worship of the Church, as we wish. This is important and essential to us; confirm it with the king’s seal. It is unnecessary to elaborate on whatever else was written in the letter, since you know all of it:
| 93:20 առանց որոյ անհնար է կեալ մեզ եւ ծառայութիւն առնել ձեզ. - հաւատոյ քրիստոնէութեան հաստատութիւն, մոգութեան եւ ատրուշանաց յաշխարհէս Հայոց բարձումն, զեկեղեցւոյ ըստ մեր կամաց զպայծառութիւն եւ զպաշտաւն, - այդ որ կարեւոր է մեզ եւ հարկաւորապէս պիտոյի` կնքով թագաւորին հաստատեա՛ մեզ. եւ այլ զոր ինչ գրեալ է ի նամակին` գիտես զամենայն, եւ ոչ ինչ է պիտոյ բազմաբանել առաջի քո:
|
93:21 As for the station, honor and luxury, look to each man’s merits, give generously and do not deprive anyone:
| 93:21 Բայց յաղագս գահու եւ պատուոյ եւ շքեղութեան, հայելով յիւրաքանչիւր ուրուք վաստակս` տաջի՛ք անհոգութեամբ եւ մի՛ զրկիցէք:
|