24:0 The human race, subject to many delusions and illusions, because of lust and impropriety, has sought refuge in its deeds. The powerful, tall giants who could not be withstood or competed against, styled themselves gods:
| 24:0 Եւ արդ ընդ բազում, հեթեթանօք եւ ընդ ցնորիւք անկան ազգ մարդկան, յաղագս ցոփութեան եւ անխոնարհելի մտաց՝ ապաստան եղեն ի գործս իւրեանց. հսկայս կորովիս եւ բարձրահասակս, անդիմահարս եւ անմարտնչելիս՝ աստուածորդիս իւրեանց անուանեցին:
|
24:1 Some, fortified with towers, regarding their height as impregnable, did not want to taste from the cup of the Lord’s goodness—resembling the foolish builders of that first structure which was built with great difficulty but easily demolished; or like the residents of Jericho, who, because of the fortification of towers, did not consider themselves Canaanites and did not think that the right hand of the Lord ruled them too, or that the sword of the Omnipotent would near them:
| 24:1 Եւ ոմանք աշտարակաւ ամրացեալք՝ անմատոյց ունելով զբարձրութիւն, ոչ կամեցան ճաշակել ի բաժակէ բարութեան տեառն, որպէս այն առաջին շինուածն անմտութեան՝ բազմաշխատն եւ դիւրակործանն. այսպէս եւ բնակիչքն Երիքովի, յաղագս ամրութեան աշտարակացն՝ ոչ համարեցան զինքեանս ընդ այլ Քանանացիսն, թէ տիրէ նոցա աջ տեառն կամ սուր ամենակալին մերձեսցի առ նոսա:
|
24:2 For it is the Lord who builds and destroys, makes strongholds tremble and lofty towers collapse. The tower on the mountains of Lebanon which David built and fortified with swords and shields against Damascus, did not withstand Solomon’s adversary Eder, nor did it impede his attack, because the fortress is holiness, while the choice wall, is pious action:
| 24:2 Զի տէր է որ շինէ եւ քակէ, տայ զամուրս ի դողումն եւ զբարձր աշտարակս ի կործանումն. զի եւ աշտարակն որ էր ի սնարսն Լիբանանու, զոր շինեաց Դաւիթ, եւ ամրացոյց սուսերաւ եւ վահանաւ հակառակ Դամասկոսի, ոչ եղեւ խափան եւ դիմահար Եդերայ, որ յարեաւ սատան Սողոմոնի. զի սրբութիւնն է ամրութիւն, եւ պարիսպ ընտիր գործք աստուածպաշտութեան:
|
24:3 Now let us return to our former narration. Let it not be considered few or insignificant the sins of those who will not repent or regret, or who fail to see the punishment of people close to them and neighbors—punishment which occurs according to the crimes committed. The cypress must weep for the pine, the buck-thorn for the olive:
| 24:3 Եւ արդ դարձցուք անդրէն ի կարգն ըստ յառաջագրելոցդ. մի՛ սակաւ կամ փոքր համարել մեղս՝ որք ոչ զղջանան կամ ապաշխարեն, կամ ձգեն յինքեանս զմերձակայ եւ զսահմանակցացն զպատուհասն՝ որ ըստ յանցանացն հանդիպի. ողբալ նոճւոյն յաղագս մայրւոյն, եւ դժնկին յաղագս ձիթենւոյն:
|
24:4 because it is not that all upon whom the Tower collapsed, according to the Lord’s command, were without distinction worthy of death, but rather that kin and others understand the sins, while those at a distance learn from them and take care:
| 24:4 Զի ոչ եթէ ամենեքեան արժանի են մահու, ըստ տեառն հրամանին, յորոց աշտարակն ի վերայ անկաւ, այլ մերձակայիցն եւ յայլոց մեղաց ըմբռնումն, եւ հեռաւորացն խրատն եւ զգուշութիւն:
|
24:5 The calamitous events which took place regarding Arcn had not occurred long ago, nor had much time passed that they became clouded over. Many had witnessed them with their own eyes and had no need to listen, for many districts and cities had been saved from that raiding. However, they revolted and rebelled not against mankind, but against God Who levels to the ground those lofty towers and transforms secure cities into mounds of earth:
| 24:5 Զի ոչ եթէ վաղ իմն գործեցաւ, կամ բազում ժամանակ ընդ մէջ անցեալ աղաւաղեաց զանցս աղէտիցն որ ընդ Արծն եղեւ. վասն զի ոչ սակաւք էին որ աչօք տեսին, եւ ոչ լսելեաց կարօտացան. զի բազում աշխարհ եւ քաղաք ա՛յն էին որ ապրեցան յայնմ հինէ. այլ ստամբակեցան ի միտս իւրեանց, եւ ամրութեամբն ապստամբեցան ո՛չ ի մարդկանէ՝ այլ յԱստուծոյ, որ տայ զբարձր աշտարակս ի կոխումն եւ զքաղաքս ամուրս ի հողաբլուրս:
|
24:6 The people did not understand or remember the Lord’s dread and threats, nor the dregs of His rage and wrath, (Whose cup) He lowers for sinners to drink from. They considered (that cup) empty. (This was) especially so for the fortress of Ani and her daughters surrounding which had learned arrogance even more, and clapped their hands against Heaven; while God moved the king of Persia to come in His place and to see what was going on there:
| 24:6 Ոչ իմացան եւ ոչ առին ի միտ զահ տեառն եւ զսպառնալիս որ ի նմանէ. եւ զմրուր բարկութեան եւ զսրտմտութեան՝ որ ի նմանէ խոնարհի յարբումն մեղաւորաց, սպառեալ համարեցան. մանաւանդ ամուրն Անի եւ որ շուրջ զնովաւ դստերք իւր՝ առաւել յամբարտաւանութիւն կրթեալ՝ ընդդէմ երկնից կայթս հարկանէին. մինչեւ շարժեաց Աստուած զթագաւորն Պարսից փոխանակ ինքեանն՝ տեսանել թէ զի՛նչ գործի ի նմա:
|
24:7 There was warfare in the country of Armenia for (the Seljuks) wanted to enlarge their holdings and rule the borders of the other (Byzantine) kingdom. This transpired in [513] of our (Armenian) [1063/64] era:
| 24:7 Եղեւ գործ պատերազմի յերկիրս Հայոց ընդարձակեցուցանել զբնակութիւնս իւրեանց, եւ տիրել ի վերայ սահմանի այլոյ թագաւորութեան. եւ էր թուականիս մերոյ ամք հինգհարիւր երեքտասան:
|
24:8 Now the (Seljuk) king came with many myriads of armed troops and entered our land, spreading dread and terror among those far and near. He trampled on and overturned many lands until he reached the city (of Ani) which had reached the limit of sinfulness:
| 24:8 Արդ եկեալ հասանէր թագաւորն բազում բիւրուք եւ անթիւ սպառազինօք. մտեալ յաշխարհս մեր՝ ահ եւ երկիւղ հասուցանէր հեռաւորաց եւ մերձաւորաց. կոխէր, տապալէր զաշխարհս բազումս, մինչեւ եհաս ի քաղաք՝ որ զմեղս իւր ի կատարումն լրիւ իւրով ունէր:
|
24:9 He pitched his tent opposite the city of Ani and spread his army throughout the breadth of the country. He tried and devised stratagems to destroy that (city) gate of iron and the locks of copper which opposed his kingdom, but because he grew disheartened because of the fortification (of the place), although the battle was growing more intense, he wanted to depart:
| 24:9 Կանգնեաց զխորանն իւր ընդդէմ քաղաքին Անւոյ, եւ տարածեաց զբանակս իւր ընդ լայնութիւն երկրին։ Ջանայր, հնարէր՝ զի զդուռն երկաթի եւ զնիգս պղնձի ի բաց խլեսցէ, որ կայր ընդդէմ թագաւորութեանն իւրոյ. եւ անյոյս լեալ յաղագս ամրութեանն՝ թէպէտ եւ զմարտն սաստկացուցանէր, կամէր չուել:
|
24:10 He did not know that the Lord had implanted discord, disunity and chaos between the guards and the princes. Just then, (the guards) leaving off fighting, took to flight; and, confused by fear, no one looked with concern upon his relatives or important friends. Rather, each was seized with fright:
| 24:10 Եւ զայն ոչ գիտացեալ թէ էարկ տէր ի մէջ պահապանացն եւ իշխանացն երկպառակութիւն եւ անմիաբանութիւն, ամբոխումն եւ բաժանումն. եւ անդէն թողեալ զգործ պատերազմին՝ ի փախուստ դարձան, եւ խուճապեալք յերկիւղէն՝ ոչ ոք յազգայինսն կամ ի կարեւոր բարեկամսն հայեցաւ, այլ իւրաքանչիւր ոք ահիւ ըմբռնեալ:
|
24:11 When the armed (Seljuk) troops which were fighting outside saw this, they made way over the wall, and poured into the city like the foaming billows of the sea. Putting the Persian sword to work, they spared no one. Now the multitude of men and women applied to the kings’ palace as if they could save themselves there, while others fled to the stronghold called Nerk’i (Inner) fortress:
| 24:11 Եւ տեսեալ զայս սպառազէն զօրացն՝ որ արտաքոյ մարտնչէին, հանդէպ ինքեանց ի վերայ պարսպին ճանապարհ առնէին, եւ իբրեւ զկուտակումն ալեաց ծովու ի ծոց քաղաքին հեղուին, եւ զպարսկական սուրն ի գործ արկեալ, ո՛չ ումեք խնայէին։ Իսկ բազմութիւն արանց եւ կանանց յապարանս թագաւորացն դիմեալ՝ իբր թէ կարիցեն ապրել, եւ այլքն ճողոպրեալ յամուրն որ Ներքի բերդ կոչի:
|
24:12 As for those who were holed up within the city, when the enemy saw that they were unprepared, lacking fighting men, food or drink, (the Seljuks) surrounded them and terrified them so much that unwillingly they came forth:
| 24:12 Իսկ որ ի մէջ քաղաքին ամրացեալ էին, իբրեւ գիտացին թշնամիքն թէ անպատրաստ են, եւ ոչ գոյ ի նոսա այր պատերազմօղ կամ կերակուր եւ ըմպելի, վաղվաղակի շուրջ պատեալ եւ շտապ տագնապի հասուցանէին, մինչեւ յակամայ արտաքս հանին:
|
24:13 One could see there the grief and calamity of every age of humankind. For children were ravished from the embraces of their mothers and mercilessly hurled against rocks, while the mothers drenched them with tears and blood. Father and son were slain by the same sword:
| 24:13 Անդ էր տեսանել զվիշտս եւ զտագնապս իւրաքանչիւր հասակի. զի ի գրկաց մարցն յափշտակեալ լինէին մանկունք անողորմաբար զքարի հարեալ, եւ մարքն արեամբ եւ արտասուօք զմանկունս իւրեանց թանային. զհայր եւ զորդի մի սուր խողխողէր:
|
24:14 The elderly, the young, priests and deacons also died by the same sword. The city became filled from one end to the other with bodies of the slain, and (the bodies of the slain) became a road. From the countless multitude of the slain, and from the corpses, that great stream which passed by the city became dyed with blood. Wild and domesticated beasts became the cemeteries of those corpses, for there was no one to cover over the bodies of the slain with the needed earth, no one to bury them:
| 24:14 զի ծերք եւ երիտասարդք, քահանայք եւ սարկաւագունք զմի սրոյ ճաշակ մահու ընկալան. զի լցաւ քաղաքն լի ծայրիւ եւ ծայրիւ, եւ ճանապարհ էր մարմին սպանելոցն. զի ի բազմութենէ կոտորելոցն եւ յանթուելի դիականցն՝ վտակն մեծ, որ անցանէ առ քաղաքաւն, ներկանէր արեամբ. եւ գազանք վայրի եւ ընտանի՝ եղեն գերեզման դիականցն. վասն զի ոչ գոյր որ թաղէր եւ հարկաւոր հողովն ծածկէր զխողխողեալսն:
|
24:15 The lofty and beautiful palace was burned because of the injustices committed within it, while all (other) structures were transformed into mounds of earth. The usury and treachery there ended:
| 24:15 Այլ եւ ի ճարպոյ անիրաւութեան ի նմա գործելոցն տոչորեցաւ բարձրաշէն եւ գեղեցկայարմար ապարանքն, եւ եղեւ ամենայն բնակութիւնն իբրեւ հողաբլուր. եւ վաշխն եւ նենգութիւնն որ ի նմա՝ խափանեցաւ:
|
24:16 This is the fate of unjust cities which are built with the blood of others, are made luxurious by the sweat of the bankrupt, and which fortify their homes with usury and injustice, having no pity for the poor and indigent. They expect only pleasure and comfort and do not desist from foul activities. Rather, they are drunk from the desire which has seized hold of them:
| 24:16 Այս է բաժին անիրաւ քաղաքաց, որ շինեն զինքեանս արեամբ օտարաց, եւ ի քրտանց տնանկաց փարթամանան, եւ ի վաշխից եւ յանիրաւութեանց զտունս իւրեանց ամրացուցանեն. եւ ինքեանք զմիտս իւրեանց անողորմ ունելով առ աղքատս եւ տնանկս՝ միայն հեշտութեան եւ փափկութեան սպասեն, եւ ի գործոց աղտեղութեան ո՛չ խորշին, այլ միայն արբեալ լինին ի ցանկութեանցն որ զնոսա ըմբռնեալ ունի:
|
24:17 What becomes of such when the anger of the Lord strikes? They wither and are destroyed like wax in fire, be they kings or be they princes, as we have seen from what has been narrated. But the king of Persia, having ruled over numerous districts, returned to his own land with inestimable booty:
| 24:17 Եւ արդ զի՞նչ լինի նոցա ի հասանել բարկութեան տեառն. սպառին եւ պակասին որպէս մոմ յերեսաց հրոյ, եթէ թագաւոր իցէ եւ եթէ իշխան, որպէս ծանեաք ի գրելոցս։ Բայց թագաւորն Պարսից բազում գաւառաց տիրեալ եւ անթիւ աւարաւ դարձաւ յաշխարհն իւր:
|