1:0 Days of torments came to us, Unbelievable troubles found us, Because the measure of our sins, having filled up, Overflowed, and our cry arose before God:
| 1:0 Ժամանեցին մեզ աւուրք չարչարանաց, Եւ գտին զմեզ նեղութիւնք անհնարինք. Քանզի լցեալ զեղաւ չափ մեղաց մերոց, Եւ ել աղաղակ մեր առաջի Աստուծոյ:
|
1:1 Everyone sullied his own road, And the country was filled with impiety:
| 1:1 Ապականեաց ամենայն մարմին զճանապարհս իւր, Եւ երկիր լցաւ յանօրէնութենէ:
|
1:2 Justice declined, and licentiousness increased. The people and the priests broke their word to God:
| 1:2 Արդարութիւն նուազեաց, եւ անառակութիւն յաճախեաց, Ժողովուրդ եւ քահանայ ստեաց Աստուծոյ:
|
1:3 For this reason, foreign peoples Alienated us from our habitation and turned our glory to ruin:
| 1:3 Որոյ աղագաւ ազգք օտարածնաց Օտարացուցին զմեզ ի բնակութենէ մերմէ, Եւ դարձան փառք մեր յապականութիւն:
|
1:4 No breath remained within us and we became lost through our despair. Death grew strong and swallowed (us). Nor did the cemetaries wish to say “Enough:
| 1:4 Շունչ ի մեզ ոչ մնաց, Եւ կորեաք ի հատման յուսոյ մերոյ. Զօրացաւ մահ եւ եկուլ, Եւ դժոխք շատ ասել ոչ կամեցան:
|
1:5 Everyone attacked us, and in our dying days there was no time (to be healed) from the agonies we had already borne:
| 1:5 Ամենեցուն յարձակեցան ի մեզ ձեռք, Եւ յանգման յաւուրս մեր ժամանակ ոչ ծանեաւ Զմնացորդս պատուհասին վճարմամբ անցելոց:
|
1:6 Thus, were successors replaced by successors. And the animating breath of life was reduced:
| 1:6 Յաջորդք ի յաջորդաց փոխանակեցին, Եւ նուազեաց արդիւն արծարծիչ շնչոյ կենդանութեան:
|
1:7 Those who were settled in the land, migrated a second time, in their exile, and were banished by rebellious exiles:
| 1:7 Հաստատունք յաշխարհի ի պանդխտութեան իւրեանց Պանդխտեցան երկրորդ անգամ եւ եղեն վտարանդիք ի ձեռանէ պանդխտաց ապստամբաց:
|
1:8 Those who were torn from their loved ones, If not slain by the sword, were dispersed like erratic stars. In our day, wars sprung up on all sides: Sword in the East, killing in the West, Fire in the North, and death in the South:
| 1:8 Ի սիրելեաց քակտեալք զորս ոչ սուր սատակեաց Ցրուեցան զօրէն աստեղաց մոլորական կոչեցելոց. Յոր յաւուրս մեր զարթեան պատերազմունք ի չորից կողմանց՝ Յարեւելից սուր, յարեւմտից սպանումն, Ի հիւսիսոյ հուր, ի հարաւոյ մահ:
|
1:9 Joy at the country vanished. Sounds of the lyre were silenced, Beatings of the drum were silenced, and cries of woe arose:
| 1:9 Բարձան ուրախութիւնք յերկրէ, Լռեցին ձայնք քնարաց, Լռեցին թմբիւնք թմբկաց, Բարձրացան աղաղակք լալեաց:
|
1:10 So much for such things. Now it is time for us to turn to the history (of these events) and to begin right from this point so that our words are intelligible to you:
| 1:10 Եւ այսոքիկ այսքան. բայց ժամ է մեզ ի գլուխ պատմութեանս ընթանալ, եւ աստի սկիզբն առնել, որպէս զի դիւրածան լիցի մեզ բանս:
|
1:11 Dawit’ the Curopalate [990-1000] was a mighty man, a builder of the world, very honorable, a lover of the poor, indeed, the definition of peace. For in his day it was as the prophecy states: everyone reposed under his vine and his fig tree:
| 1:11 Եւ եղեւ յետ մահուան Դաւթի Կիւրապաղատի, որ էր այր հզօր եւ աշխարհաշէն, մեծապարգեւ եւ աղքատասէր, որ էր արդարեւ սահման խաղաղութեան. քանզի յաւուրս նորա հանգչէր ամենայն մարդ, ըստ մարգարէութեանն, ընդ որթով իւրով եւ ընդ թզենեաւ:
|
1:12 Now after his death, the emperor of the Byzantines (“the Romans”), Basil, in the [25th] year of his reign, came forth with a large army, and reached the Ekegheac’ district, having avoided (stopping) at numerous resting places:
| 1:12 Իսկ զկնի մահուան նորա խաղաց ինքնակալ թագաւորն Հոռոմոց Վասիլն՝ ի քսան եւ հինգերորդ ամի թագաւորութեանն իւրոյ ծանր զինու. եւ դէմ եդեալ գայ հասանէ յԵկեղեաց գաւառ, զանց արարեալ զբազում օթեւանօք:
|
1:13 The cavalry force of Tayk’ went before him and everyone was honored by him with generous gifts according to his worth, receiving authority (ishxanut’iwn), honor, and station, and was exceedingly happy:
| 1:13 Եւ ընդառաջ ընթանան նմա ազատագունդ զօրքն Տայոց, եւ առատատուր պարգեւօք մեծարեալ ի նմանէ իւրաքանչիւր ոք ըստ արժանեաց՝ յիշխանութիւն, ի պատիւ, ի գահ ժամանեալ՝ ցնծացեալ բերկրեցան յոյժ:
|
1:14 However, the prophecy of the psalmist David was fulfilled with regard to them, that “In the morning they bloom like grass, in the morning they flourish and rejoice, in the evening they wilt, dry up, and fall” [Psalms 89. 5-6]. For when the emperor was crossing the Aghorhi land, he (decided to) pass the evening near the stronghold called Hawachich’:
| 1:14 Բայց կատարեցաւ առ նոսա մարգարէութիւն հոգերգողին Դաւթի, թէ « Ընդ առաւօտս որպէս դալարի բուսցին, ընդ առաւօտս որպէս դալարի զուարճասցին եւ ծաղկեսցին. ընդ երեկոյս թարշամեսցին, չորասցին եւ անկցին» [Սաղմ. ՁԹ 5-6]։ Քանզի թագաւորն անցեալ յաշխարհն Աղօրի՝ մերձ յամուրն որ Հաւաճիչն կոչի, երեկօթս առնէ:
|
1:15 I do not know what the reasons were, but the western army which was called Erhuzk’, and the azatagund clashed and [30] of the most honorable of the azatagund fell at that very place:
| 1:15 Եւ ոչ գիտեմ յորպիսի պատճառանաց ընդ միմեանս անկեալ արեւմտական զօրն, որ կոչի Ըռուզք, եւ ազատագունդն, եւ ի նմին տեղւոջ մեռան յազատացն երեսուն այր ի յոյժ պատուաւորացն:
|
1:16 This did not happen to them for no reason or in vain; for they had mixed poison into the communion on Good Thursday, and had given it to him (Dawit’) to drink, causing that venerable man to choke to death. (This was) because they had wearied of him, and were interested in promises (made to them) earlier by the emperor. Because of this, the righteous judgement of God requited them in accordance with their deeds:
| 1:16 Եւ այս ոչ եթէ առաւիր եւ ի զուր անց ընդ նոսա, այլ քանզի նոքա յաւուր մեծի հինգշաբաթին դեղ մահու խառնեալ ի խորհուրդ պատարագին արբուցին նմա, եւ հեղձամահ արարեալ զերանելի անձն՝ բարձին ի կենացս, ձանձրացեալ կենօք նորա, վասն առաջիկայ խոստմանցն՝ որ ի թագաւորէն ակն ունէին. վասն այնորիկ Աստուծոյ արդարադատ իրաւունքն՝ ըստ գործոց նոցա հատոյց նոցա:
|
1:17 From that day on no azat (“noble”) has been able to arise in the House of Tayk’—even if he should manage to live—rather they were met with premature death and were eliminated:
| 1:17 Եւ յայնմ օրէ եւ այսր ոչ յաջողեցաւ երբէք ազատ ի տանէ Տայոց ելանել, եթէ յերկարեաց զկեանս իւր, այլ վաղահուպ մահու վճարեցան եւ բարձան ի կենաց:
|
1:18 The great Isaiah in rebuke to them said, “Because this people have refused the waters of Shiloah that flow gently, and melt in fear before Rezin and the son of Remaliah; therefore, behold, the Lord is bringing up against them the waters of the River, mighty and many, the king of Assyria and all his glory” [Isaiah 8. 6-7]. So much on this matter:
| 1:18 Կշտամբեալ յանդիմանէ զնոսա բարձրն Եսայիաս՝ յորս ասէ. « Փոխանակ զի ոչ ախորժեաց ժողովուրդ այդ զջուրն Սելովմայ որ գնայր խաղաղ, այլ կամեցան առնել իւրեանց թագաւոր զՀռասիմ եւ զորդին Տաբէէլայ, վասն այնորիկ այսպէս ասէ տէր. Ես ածեմ ի վերայ ձեր զջուր գետոյն զհզօրն եւ զյորդն, զարքայն ասորեստանեայց եւ զփառս նորա» [Ես, Ը 6-7]։ Եւ այսոքիկ այսքան:
|
1:19 At the same place the king of Abkhazia, Bagarat, and his father, Gurgen, came to meet the emperor, and he greatly glorified them, giving to Bagarat the honor of Curopalate, and to his father that of Magister, and dismissed them in peace:
| 1:19 Եւ ի նմին տեղւոջ գայ հանդիպի թագաւորն Ափխազաց Բագարատ, եւ հայր նորա Գուրգէն, եւ մեծապէս փառաւորէ զնոսա ինքնակալ թագաւորն։ Եւ տայ Բագարատայ զպատիւ կիւրապաղատութեան եւ հօր նորա՝ զմագիստրոսութեան, եւ արձակէ զնոսա խաղաղութեամբ:
|
1:20 Then he himself went and crossed through Hark’ and Manazkert, halted, then turned upon Bagrewand and came to the city of Uxtik’. He ruled numerous districts, fortresses and cities:
| 1:20 Եւ ինքն երթեալ անցանէ ընդ Հարք եւ ընդ Մանազկերտ եւ զետղ առեալ դառնայ ի վերայ Բարգրեւանդայ եւ գայ ի քաղաքն Ուխթեաց, եւ տիրէ բազում գաւառաց եւ բերդից եւ քաղաքաց:
|
1:21 He set up officials, judges and overseers in them. Then he went on his way in peace, reaching his royal city of Constantinople. This transpired in the year [450] [1001 A.D.], and then the country rested for [14] years:
| 1:21 Եւ կացուցանէ ի վերայ նոցա գործակալս եւ դատաւորս եւ վերակացուս. եւ ինքն դառնայ զճանապարհս իւր խաղաղութեամբ, եւ հասանէ ի թագաւորական քաղաքն իւր ի Կոստանդնուպօլիս։ Այս եղեւ ի չորեքհարիւր յիսուն թուականիս եւ դադարեալ երկիրն հանգեաւ ամս չորեքտասան:
|
1:22 Now as for the emperor himself, he went and concerned himself with (matters in) the western parts, for he had mastered the land of the Bulgars, their districts and cities which for a long time following the commencement of his reign, (waging) uneasy wars, he had been unable to get under control, But now favorable opportunities presented themselves:
| 1:22 Եւ ինքն թագաւորն երթեալ վճարէ զհոգս արեւմտական կողմանն. քանզի տիրէ Բուլղարաց աշխարհին, գաւառաց եւ քաղաքաց նոցա, զոր ի բազում ժամանակաց հետէ ի սկզբան թագաւորութեան իւրոյ՝ անհանգիստ պատերազմօք ո՛չ կարաց ընդ ձեռամբ առնել. իսկ այժմ պատեհութիւնքն նմա ի դէպ ելանէին:
|
1:23 for the one who had held the land, (a man) victorious in warfare, had died, while his sons, because they did not reconcile themselves one with the other, surrendered, going to the emperor:
| 1:23 Քանզի որ ունէր զաշխարհն՝ յաղթողն ի պատերազմունս, վախճանեցաւ իւրային մահուամբ. իսկ որդիք նորա՝ քանզի ո՛չ հնազանդեցան միմեանց, անձնատուր եղեալ ելին առ թագաւորն:
|
1:24 For “A kingdom divided against itself cannot stand” [Mark 3.14]. Such was the case with the country of the Bulgars. Now the emperor removed the sons of the Bulgar tyrant from their inheritance, clan and family, and gave them places of habitation in the land of Byzantium:
| 1:24 քանզի « Ամենայն թագաւորութիւն բաժանեալ յանձն՝ ո՛չ կարէ կեալ» [Մարկ. Գ 24]։ Այս է Բուլղարաց երկրի առնլոյն օրինակ։ Իսկ թագաւորն զորդիս Բուլղարաց բռնակալին հանեալ ի ժառանգութենէ իւրեանց զարմօք եւ ազգաւ, եւ տայ նոցա տեղիս յաշխարհն Հոռոմոց:
|
1:25 Then he treacherously assembled in one place all the troops of that land as if he were going to give them gifts and record their numbers, but then sent them without (chance of) return to the East. They came and ruined the land. Alas their coming to the East, and woe to the place where they moved about:
| 1:25 իսկ զզօրսն աշխարհին՝ խաբանօք ի մի վայր ժողովէ, որպէս թէ պարգեւս տալ նոցա, եւ գրով զհամար նոցա կալեալ՝ առաքէ զնոսա յարեւելս անդառնալի եկիւք. որք եկեալ զաշխարհս յաւեր դարձուցին:
|
1:26 Lo, (they were) a wicked and merciless people, a hard-hearted, assaulting people. This prophetic lament may appropriately be recited about them, “The land was like the garden of Eden before them, but after them, a desolate wilderness” [Joel II. 3]. We have said enough about this. Let us return to the course of our narration:
| 1:26 Վա՜յ նոցա գալոյն յարեւելս, եւ վա՜յ ուր նոքա անց եւ դարձ արարին. ահա ազգ չար եւ անողորմ, ազգ դառնասիրտ եւ հարկանօղ. ի դէպ է ասել առ նոսա զմարգարէական ողբսն. « Առաջ նորա դրախտ փափկութեան, եւ վերջ նորա դաշտ ապականութեան» [4 Յովէլ. Բ 3]։ Եւ այսոքիկ այսքան. բայց մեք ի կարգ պատմութեանս դարձցուք:
|
1:27 In the year [464] of our era [1015] Bagarat, (king) of Abkhazia, died and his son, Georgi, succeeded him [1014-1027]. The emperor Basil sent him an edict which read as follows: “Abandon (those territories) which I gave to your father out of the Curopalate’s portion as a gift, and be prince solely over your patrimony:
| 1:27 Յամի չորեքհարիւրերորդի վաթսներորդի չորրորդի թուականիս մերոյ՝ մեռաւ թագաւորն Ափխազաց Բագարատ, եւ թագաւորէ Գէորգի որդի նորա ընդ նորա. առ որ գրէ ինքնակալ թագաւորն Վասիլ հրովարտակ, որ ունի օրինակ զայս. եթէ՝ Զոր ի Կիւրապաղատին բաժնէ ետու հօր քում ի պարգեւ՝ թո՛ղ, եւ քո հայրենեացն միայն լեր իշխան:
|
1:28 But (Georgi) did not consent to this; rather, taking pride in his youth, he wrote a contrary reply: “I shall not give anyone even one single House (from the territory) over which my father held sway.” Now when the emperor heard this, he sent an army to forcibly master the land:
| 1:28 Իսկ նա ո՛չ առնու յանձն. այլ ի մանկական տիսն հպարտացեալ՝ զընդդէմսն առնէ պատասխանի, եթէ՝ Զոր իմ հայրն կարեալ է իշխանութեամբ, յայնմանէ եւ տուն մի չտամ ումեք։ Իսկ ինքնակալին լուեալ զայս, զօր առաքէ բռնութեամբ տիրել աշխարհին:
|
1:29 The braves of Tayk’ came forth to resist (this army) near the great Uxtik’ awan, and they put the Byzantine army to flight, but in no way did they harm the city or other cultivated places. Yet this was the beginning of the destruction of the House of Tayk’:
| 1:29 Որոց ընդդէմ եկեալ քաջացն Տայոց՝ մօտ ի մեծ աւանն Ուխթեաց, ի փախուստ դարձուցին զզօրս Հոռոմոց. բայց քաղաքին եւ այլ շինանիստ տեղեացն՝ չմեղան ինչ։ Այս եղեւ սկիզբն կործանման տանն Տայոց:
|